سواحل دریای عمان، یا بنا به تاکید رهبر انقلاب، سواحل مکران، عقبه منطقه خلیج فارس در برابر دشمنان فرامنطقه‌ای ایران به حساب می‌آید. پیشینه تاریخی این سواحل به ۵۴۵ پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. در این گزارش ضمن معرفی این مروارید فراموش‌شده دریای عمان، ظرفیت‌ های مغفول‌مانده آن را بررسی خواهیم کرد.

به گزارش "چغادک نیوز"، به نقل ازگروه گزارش ویژه مشرق – اشراف و تاکید رهبر معظم انقلاب بر جایگاه استراتژیک دریا در توسعه و بسط اقتدار ملی، سابقه ای دست کم سی ساله دارد. ایشان نخستین بار در سال ۱۳۶۳، در دیدار از دانشگاه علوم دریایی امام خمینی و اعطای سردوشی، این دغدغه خود را بیان فرمودند. در همه این سال ها، و در مناسبت های مختلف، ایشان بر این نگاه راهبردی و کلان خود پای فشرده اند. ترجمان این قاطعیت و تاکید، در حضور درخشان نیروی دریایی کشورمان در آب های آزاد، در سال های اخیر، تجلی یافته است. در آذر ماه سال ۹۳، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار جمعی از فرماندهان و مسئولان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در بخشی از فرمایشات‌شان دوران صلح را فرصت مغتنمی برای خدمت نیروهای مسلح در بخش‌های علمی، سازندگی و افزایش بازدارندگی خواندند و تاکید کردند که مسئله آبادسازی سواحل مکران نیز جزو همین کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه‌های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود. امیر سیاری نیز در همین دیدار بیان داشت: توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی از برنامه‌های ما است.

رهبر انقلاب پیش از این در سال ۹۱ نیز در دیدار با فرماندهان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی، ضمن تاکید بر احیای نام اصیل مکران، بار دیگر ضرورت توسعه ظرفیت های مغفول مانده سواحل شمال دریای عمان را مطرح کردند.

در این گزارش به معرفی اجمالی سواحل مکران و ظرفیت‌های مغفول مانده آن می‌پردازیم.

سواحل مکران

موقعیت جغرافیایی

استان سیستان و بلوچستان در موقعیت ۲۵ درجه و ۳ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۹ دقیقه عرض شمالی، و ۵۸ درجه و ۴۷ دقیقه تا ۶۳ درجه و ۱۹ دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. وسعت آن ۱۸۷۵۰۲ کیلومتر مربع است، که ۸۱۱۷ کیلومتر مربع آن مربوط به سیستان و ۱۷۹۳۸۹ کیلومتر مربع آن متعلق به بلوچستان است. این استان، ۱۱ درصد کل مساحت کشور را در بر می گیرد و یکی از کم تراکم ترین استان های کشور به لحاظ جمعیتی است. این استان با داشتن حدود ۳۰۰ کیلومتر مرز آبی و ۱۸۰۰ کیلومتر مرز خاکی، از شمال به خراسان و افعانستان، از غرب به کرمان، از جنوب به دریای عمان و از مشرق به پاکستان و افغانستان محدود می‌شود. این استان دارای ۷ شهرستان، است که مجموعا ۲۹ بخش، ۱۶ شهر، ۹۲ دهستان و ۶۰۳۸ آبادی دارای سکنه را در بر می‌گیرد.(فصلنامه مطالعات ملی،۱۳۸۱)

پیشینه تاریخی

مکران و نواحی ساحلی جنوب شرقی ایران در روزگار مادها، به ویژه سلطنت آستیاک یا ایشتوویگو(۵۵۰-۵۸۰قبل از میلاد) یکی از ساتراپ‌های (استان) شرقی آن دولت بوده و به نام سرزمین «پاریکانیان و حبشیان آسیایی» از آن یاد شده است.

در سال ۵۴۵ قبل از میلاد، ایالات شرق ایران، از جمله مکران، به وسیله کوروش کبیر فتح شد. در زمان سلطنت داریوش کبیر، سرزمین ماکا یا مکران جزو ایالات فلات ایران به شمار می‌رفت.

در دوره اشکانی، به ویژه سلطنت مهرداد اول، سرزمین مکران هم جزو قلمرو پارت به حساب می‌آمد. با تسلط ساسانیان، اردشیر ساسانی، کشور را به ۳۳ ناحیه مستقل تقسیم کرد که مکران نیز یکی از آن‌ها بود. حکمران مستقل و موروثی هر ناحیه را شاه می‌گفتند.( معاونت امور اجتماعی استان سیستان و بلوچستان،۱۳۸۶)

نام این استان از ترکیب دو نام سیستان و بلوچستان تشکیل شده که نام قدیمی سیستان، «زرنگ» یا «زرنج» بوده، که داریوش کبیر در کتیبه‌های خود از آن نام می‌برد. نام بلوچستان در کتیبه‌های میخی داریوش در تیسفون و تخت جمشید، ماکا یا مکّه ضبط شده که استان چهاردهم بوده است.

تا پیش از ظهور اسلام این نام‌ها در میان مردم منطقه، معمول بود. ولی در قرن اول هجری که اعراب بر آن سرزمین دست یافتند، نام «مکران» بر این منطقه اطلاق می شد و جغرافی‌نویسان اسلامی هم آن را با همین املا ضبط کرده‌اند. از این پس به علت مهاجرت بلوچ ها از کرمان و سیستان، به این منظقه نام بلوچستان، برگرفته از نام ساکنان، اطلاق شده است.

ویژگی‌های جمعیتی-جغرافیایی منطقه

بر اساس آمار ۱۳۸۲، جمعیت استان ۲٫۲۱۹٫۰۰۰ نفر بوده که جمعیت شهرنشین ۴۸٫۲ درصد آن را تشکیل می‌داد. با توجه به نُرم کشوری جمعیت شهری، یعنی متوسط ۶۴٫۸، این درصد بسیار پایین است. میزان باسوادی جمعیت ۶ سال به بالا، ۶۸٫۰۱ درصد و شاخص با سوادی در نقاظ شهری و روستایی، به ترتیب ۷۶٫۳۷ و ۵۹٫۶۸ است.(سرشماری نفوس و مسکن،۱۳۸۵)

پیشه عمده ساکنان منطقه، کشاورزی و دامداری است لیکن به دلیل مشکلات طبیعی، ضعف تکنیکی، کمبود سرمایه و به علاوه رشد شتابان جمعیت، بسیاری از روستاییان که از تامین حداقل معاش بازمانده‌اند به شهرها می‌آیند، یا به سمت قاچاق مواد مخدر می‌روند، یا راهی شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج فارس می‌شوند تا کاری پیدا کنند.

با نرخ رشد جمعیت ۲٫۲۵، این استان بالاترین نرخ رشد جمعیت را در کل ایران دارد. از لحاظ جمعیت، با داشتن ۳٫۱ درصد کل جمعیت کشور، رتبه دهم را به خود اختصاص داده است.

شهرستان های استان، شامل زاهدان، زابل، خاش، سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، سرباز و چابهار و زاهدان مرکز استان است. استان سیستان، پهناورترین استان ایران با ۱۱٫۴ درصد کل مساحت کشور به حساب می آید.