به گزارش چغادک نیوز به نقل از فارس: الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت همان‌طور که مقام معظم رهبری فرموده‌اند، بالاترین جایگاه را در میان برنامه‌ها، اسناد و راه‌بردهای ملی کشور با خود به همراه دارد و تمامی برنامه‌های بالا دستی کشور می‌بایست در چارچوب این الگو، جهت داده شوند. ابعاد و عمق الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت به دهه‌های متوالی مربوط می‌شود و برنامه‌ریزی بلند مدت کشور را سامان‌دهی می‌کند.

افزون بر این، رهبر معظم انقلاب در ارتباط با الگوی ایرانی- اسلامی بر گسترده بودن ابعاد الگو از لحاظ عرضی نیز اشاره کرده‌اند، بدین معنا که بخش‌های تشکیل دهنده‌ی این الگو بایستی ابعاد فکر، علم، معنویت و زندگی را در برگیرد.

این ۳ مؤلفه؛ یعنی بعد طولانی مدت، جایگاه والا و ابعاد عرضی مربوط به الگوی ایرانی- اسلامی در کنار هم، ارزشی را که مقام معظم رهبری برای این الگو قایل هستند، روشن می‌سازد و نشان می‌دهد که چنین الگویی، زمینه ساز تحولی اساسی در داخل کشور خواهد بود چرا که جایگاهی متعالی در تصمیم‌گیری‌ها، قوانین و تنظیم انتظامات کشور برای آن در نظر گرفته شده است.

از سوی دیگر الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت از جنبه‌ی خارجی نیز اثرگذار خواهد بود. هدف انقلاب اسلامی حرکت به سمت تمدن سازی اسلامی و بازیابی هویت فرهنگ اسلام و مسلمانان در سراسر جهان است. برای تحقق این اهداف، در گام نخست باید الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت را تدوین کنیم و سپس در مسیر تحقق آن گام برداریم. اگر می‌خواهیم که به عزت و اقتدار نظام اسلامی در سده‌های اول اسلام، دست پیدا کنیم و عقب ماندگی تمدن اسلامی از آن جایگاه‌ها و موقعیت‌های ممتاز را جبران کنیم، نیازمند الگوی پیشرفت هستیم.

حقیقت دیگری که اهمیت و ضرورت مدل و الگو را تأیید می‌کند، این مطلب است که به هر حال در اداره‌ی کشور و تحقق آرمان‌های اقتصادی و اجتماعی اتقلاب اسلامی موفق نبوده‌ایم و به تعبیر مقام معظم رهبری حرکات و تصمیمات زیگزاگی و متناقض دولت‌ها، هزینه‌ی بسیار سنگینی برای نظام و مردم به وجود آورده است. بنابراین یکی از ضروریات الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت این است که این الگو می‌تواند، هماهنگ کننده‌ی نظام تصمیم‌گیری و مدیریتی کشور باشد.

ابعاد و جنبه‌هایی که به آن‌ها اشاره شد نشان می‌دهد بحث الگوی پیشرفت، حرکتی اساسی در تاریخ انقلاب اسلامی و حرکت ملت ایران خواهد بود.

گستره‌ی تاریخ الگو

یکی از ابعاد مهم الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت، بازه‌ی زمانی آن است.۴۰،۳۰،۲۰،۱۰ یا ۵۰ سال، بازه‌ی زمانی الگو چند سال می‌باشد؟ قاعدتاً گستره‌ی زمانی الگوی پیشرفت بر حسب ظرفیتی است که در تدوین الگو گنجانده، خواهد شد.

اگر ظرفیت الگوسازی، بالا دیده شود آن‌گاه می‌توان پذیرفت که این الگو برای افق دراز مدت‌تری مفید است. بنابراین گستره‌ی زمانی الگوی پیشرفت به ظرفیتی که نخبگان کشور در تدوین الگو تولید می‌کنند مربوط و وابسته، خواهد بود.

مفاهمه‌ی نخبگان

واقعیت دیگری که در ارتباط با الگوی پیشرفت، اهمیت دارد و جزو برکات آن محسوب می‌شود، گرد هم آمدن و مفاهمه‌ی تمامی نخبگان، خواص و نیروهای داخل نظام از حوزه و دانشگاه تا دستگاه‌های اجرایی در تدوین آن است. روند تدوین الگوی پیشرفت می‌تواند مفاهمه‌ای میان این بخش‌ها ایجاد کند و این نیروی عظیم را از پراکندگی نجات دهد. بنابراین برای تدوین الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت و تحقق منویات مقام معظم رهبری باید ابعاد آن را به طور شفاف دنبال کرد، اهمیت آن را درک و از بالاترین ظرفیت‌ها برای تدوین الگو استفاده کرد تا توانمندی آن در بهترین اندازه قرار گیرد.

در هر صورت، الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت جنبه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و روان‌شناسی… را که ابعاد متعارف جهانی یک الگو است را در بر می‌گیرد اما ابعاد پیچیده‌تر و خاص‌تری هم‌چون جهان بینی توحیدی، انسان سازی و تربیت انسان را نیز شامل می‌شود که نیاز به نوآوری فراوانی دارد.

زمان تدوین

برای مدت زمان تدوین الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت، از هم اکنون نمی‌توان مدت معینی را تعیین کرد. البته می‌توان دوره‌ی آزمون و خطایی را متصور شد که الگوی پیشرفت با بازخورد از جامعه، معایب خود را تکمیل کند. بنابراین مهم این است که به سمت تدوین الگو حرکت کنیم که بر حسب اقتضائات اسلامی و ملی، این الگو تکمیل خواهد شد. بی‌گمان این ظرفیت وجود دارد که الگویی ایرانی- اسلامی برای ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال تدوین کرد اما شاید بهتر باشد در مراحل اولیه، الگو را برای ۲ تا۳ دهه تدوین و چشم انداز آن را بسیار دور نبینیم.

آینده‌ پژوهی

یکی از مواردی که در تدوین الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت، مؤثر خواهد بود، بحث آینده پژوهی است. بدین معنا که اهداف و آرمان‌های نظام اسلامی را به طور عمیق و اساسی در الگو گنجاند. استفاده از پژوهش‌های مربوط به آینده‌ی نظام اسلامی به طور حتم به غنای الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت، خواهد افزود.

مبانی

مبانی نظام اسلامی که لاجرم باید در تدوین الگوی پیشرفت مد نظر قرار گیرد، همان جهان‌بینی الهی و توحیدی است. در مورد واژه‌ی پیشرفت که مورد تأکید مقام معظم رهبری است، وظیفه‌ی ما است که به تبیین آن بپردازیم. وجه تمایز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، در توجه به این مبانی و مفاهیم به اهداف است.

مشابه ندارد

الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در هیچ جای دنیا مشابه نداشته و برای الگو برداری باید به دوران حکومت اسلامی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و حضرت علی (علیه‌السلام) باز گردیم، باید بخشی از الگوی پیشرفت را از آن زمان گرفت و با اوضاع فعلی مطابقت داد از یاد نبریم که اکنون، مدعی حکومت دینی هستیم و تمام حرف و کلام انقلاب اسلامی نیز این بوده که مبانی اسلامی وارد عرصه‌ی اجتماعی شود و از این لحاظ وجه تمایز الگوی مدنظر ما با الگوهای توسعه‌ی موجود در دنیا، مشخص می‌شود.

جهان بینی الهی به وجدانیت خداوند معتقد است حال آن‌که نظام سکولار جایگاهی برای خداوند در زندگی بشر در نظر نمی‌گیرد و این مبنا در الگوهای توسعه‌ی آن‌ها تبلور یافته که ما باید از آن دوری کنیم. بنابراین امکان کپی‌برداری از الگوهای توسعه‌ی موجود در سطح اجمال، وجود ندارد و باید برای تدوین الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت، کارها را از پایه آغاز کرد البته در مسیر تولید و تأمین می‌توان از روش‌های دیگران کمک گرفت و چگونگی طراحی را آموخت اما خود الگو را نمی‌توان کپی کرد یا از نمونه‌ی مشابهی تقلید کرد چرا که اساساً مشابهی برای الگو، مدنظر ما وجود ندارد.

تصمیم‌گیران ما متأسفانه عادت کرده‌اند به دنبال روی از غربی‌ها و همواره به دنبال کپی‌برداری از نظام‌های غربی باشند اما در بحث الگوی ایرانی – اسلامی پیشرفت به هیچ وجه نباید گذاشت این رویه تکرار شود. تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان ما باید باور کنند که خداوند در آن‌ها هم توانایی ایجاد و طراحی الگو را قرار داده و چرا باید همواره دنباله روی متفکران خارجی باشند؟

وقتی انقلاب اسلامی را که به عقیده‌ی متفکران غربی ناشدنی بود، به پیروزی رساندیم و حرف جدیدی در سطح دنیا زدیم چگونه نتوانیم الگوی پیشرفت خودمان را داشته باشیم.

وقتی مقلد باشید، هیچ چیز بلد نباشید، جز آموزه‌های غرب و علم را فقط در چارچوب ادبیات کلاسیک و نئوکلاسیک غرب بدانید، خیلی طبیعی است که این توهم بر شما غالب شود که شرایط برای تدوین یک الگوی بومی پیشرفت فراهم نیست و اتفاقاً حرف ما بر همین طرز تفکر است.

در ضمن نباید ایراد فاحش الگوهای غربی را از یاد برد که هم اکنون به بحران‌های وخیم، منتهی شده است، حال ما چگونه از این الگوها پیروی کنیم.  در حالی که نظام‌های خودشان را به بیچارگی کشانده و بحران اقتصادی را بر آن‌ها عارض ساخته است. به طور حتم اظهار نظرهایی که علیه الگوی بومی پیشرفت مطرح خواهد شد نوعی شعار و ناشی از ضعف درونی افراد و خودباختگی آنان در برابر مظاهر پیشرفت غربی است و گرنه پیام انقلاب اسلامی از روزی که مطرح شد، با نظام حاکم بر دنیا متفاوت بود و این تفاوت نشانه‌ای آشکار است از این‌که ما راهی جدا به دنیا عرضه کنیم.

توصیه‌ی مبنای الگو

نظام توحیدی بر این اعتقاد است که همه چیز از خداوند آغاز می‌شود و افکار، اعمال، رفتار و رویه‌های فردی و اجتماعی باید در راه خدا باشد. در نظام هستی، انسان تنها موجودی است که اختیار دارد و می‌تواند در محدوده‌ای، مجموعه روابط خویش را تنظیم کند که به سمت هدایت برود یا ضلالت. این دیدگاه با تفکر غربی که انسان را حیوان فرض می‌کند و عرصه‌ی اختیار را فقط در لذات و گمراهی می‌داند و کاری با درستی ندارد، کاملاً متفاوت است. بنابراین در الگوی پیشرفت نیز باید این مبانی اعتقادی متجلی شود و مگر می‌شود طراحی را مدون کرد اما مبانی فکری و اعتقادی طراحان را در آن نگنجاند؟

ظاهر الگویی، مبنای تئوریک دارد و مبنای تئوریک ما با غرب و نظام سکولار آن متفاوت است. پیشرفت در الگوی اسلامی دو پایه دارد، مادیات، معنویت و این دو با هم تناقض ندارند. بنابراین نمی‌توان بر پایه‌ی مکاتب فکری غربی شروع کرد به تدوین الگوی پیشرفت و آن‌گاه انتظار به دست آمدن یک الگوی اسلامی را داشت مثل این است که ریشه‌ی درخت سیب را در خاک بکاریم و انتظار بار آمدن میوه‌ی گلابی را داشته باشیم.

در الگوی پیشرفت مدنظر با دنیای پس از مرگ، تکامل بشر و سعادت در دنیا و آخرت باید دیده شود حال آن‌که در مکتب فکری غرب پایان زندگی انسان، مرگ او است و انسان با مرگ به پایان خط تاریخ می‌رسد و برپایه‌ی این تفکر، درستی یا نادرستی رفتار و کردار در این دنیا و رعایت حقوق دیگران معنا ندارد، پس نظریه‌ی پیشرفت و تکامل در تعالیم اسلامی با نظام فکری غرب به طور مبنایی متفاوت است مرزهای تربیتی ایران اسلامی با سایر نقاط جهان بسیار فرق دارد. در نظام غربی تلاش بر این است که در الگوهای اقتصادی، جایگاهی برای بحث‌های تربیتی، اجتماعی و هدایتی نبینند. الگوهای آن‌ها صرفاً جنبه‌ی اقتصادی دارد. بنابراین الگوی ایرانی – اسلامی پیشرفت الگوی بی‌بدیل و بدون مشابه است.

 چرا اکنون؟

یک سؤال مطرح است که چرا تا به حال برای تدوین الگوی پیشرفت، اقدام نکرده‌ایم؟ پاسخ به این سؤال خود یک آسیب شناسی درباره‌ی نظام برنامه‌ریزی و جامعه‌ی نخبگان ما است. متأسفانه نخبگان ما به این بحث اعتقاد نداشتند، مدیران یا توانایی نداشتند و یا فرصت نکردند و بعضی اوقات نیز شیطنت دشمنان و خارجی‌ها سبب این تأخیر شده، البته بحث شتاب و شتاب‌زدگی در تدوین الگوی پیشرفت همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند، خود نوعی شیطنت است؛ ما اکنون در آغاز راه تدوین الگو هستیم و نباید انتظار تدوین فوری و پرشتاب آن را داشته باشیم.(*)

دکتر مهدی زریباف: رییس مرکز مطالعات و مبانی مدلهای اقتصادی

پایگاه برهان

انتهای متن/