وی در پاسخ به گفته مجری برنامه درخصوص اینکه “شنیده شده تاکنون ۱۴ بار استعفا داده‌اید”، گفت: نه این تعداد نبوده است. من از ابتدا علاقه‌ای به مسئولیت وزارت امور خارجه نداشتم و در مراحل مختلف احساس کردم که ممکن است اشخاص دیگری بهتر از من کار را انجام دهند، در آن مراحل با گفتگو موضوع حل شد این بار هم با اقدامات عملی موضوع حل شد.

وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه “ما در اجرای سیاست خارجی که توسط مجموعه کشور تصمیم‌گیری می‌شود و همه مقامات در آن شرکت می‌کنند مشکلی نداریم”، عنوان کرد: برخی اوقات ناهماهنگی‌هایی پیش می‌آید یا سلایقی وارد قضیه می‌شود که باید آنها را اصلاح کرد. قانون اساسی ما کاملاً مشخص است در قانون اساسی مسئولیت سیاست‌سازی با دستگاه‌های مختلف من‌جمله وزارت امور خارجه است. در حوزه‌هایی که سیاست کلی نظام است، این سیاست‌ها باید در شورای‌عالی امنیت ملی تدوین شود و به‌تصویب رهبری برسد، از نظر قانون اساسی ایران خطوط کلی سیاست خارجی را رهبری تعیین می‌کنند و اجرای سیاست خارجی قطعاً با وزارت امور خارجه است.

ظریف در پاسخ به سؤالی در خصوص اینکه “در دیدار با کارکنان وزارت امور خارجه وقتی گفتید «وزارت خارجه مسئول روابط خارجی کل کشور است نه اینکه هر دستگاهی در داخل یا خارج از دولت سیاست خارجی خود را دارد و ما صرفاً مسئول سیاست خارجی وزارت خارجه هستیم»، قصد پیام دادن به چه‌کسی را داشتید؟” گفت: به همکارانم. صحبت من با همکارانم بود برای اینکه آنها را تشویق کنم تا با جدیت بیشتر و با نگاه ملی سیاست خارجی را پیش ببرند.

وی همچنین در پاسخ به سؤالی درخصوص ارتباط استعفایش با سفر بشار اسد به ایران تصریح کرد: اصلاً به این موضوع ربطی نداشت. من چند هفته پیش سوریه بودم و با آقای بشار اسد ملاقات کردم چند هفته پیش آقای ولید معلم در ایران بودند و با ایشان دیدار داشتم ارتباطات بسیار خوبی با مسئولان سوری دارم و در آینده نزدیک نیز به سوریه سفر می‌کنم.

وزیر امور خارجه ایران در رابطه با سفر رئیس جمهور ایران به عراق نیز اظهار داشت: من سفرهای متعددی به عراق داشتم که آخرین آن یک سفر ۵روزه بود که در آن سفر ۵روزه از استقبال بسیار گرم مردم عراق از بغداد تا اربیل، سلیمانیه، کربلا و نجف مواجه شدم. واقعاً برای من سفر شیرین و موفقی بود.

ظریف ادامه داد: آقای دکتر روحانی برای اولین بار در دوره ریاست جمهوری خود به عراق سفر می‌کنند و ما این سفر را یک نقطه آغاز جدیدی برای روابطمان با عراق می‌بینیم. توافقنامه ۱۹۷۵ یک توافق رسمی بین‌المللی است بین ایران و عراق که صدام یک اشتباهی کرد و از آن خارج شد و قبل از اینکه ساقط شود خودش به توافق برگشت. اگر خاطرتان باشد در نامه‌نگاری‌هایی که صدام حسین با مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی انجام داد ۷۵ را پذیرفت لذا موضوع ما توافقنامه ۱۹۷۵ نیست، موضوع ما و عراق اجرای برخی ترتیبات برای لایروبی اروندرود برای استفاده مشترک از اروندرود است. امروز عراق و ایران نیازمند به استفاده سالم از این آبراه مشترک هستند شهر بصره عراق و شهرهای خرمشهر و آبادان ما با لایروبی اروندرود آبادتر خواهند شد و لذا کاری که ما قصد داریم و در سفر قبلی انجام و اعلام شد که ما و عراق شروع خواهیم کرد لایروبی اروندرود است و این بار می‌خواهیم تاریخ آن را قطعی کنیم.

وی در رابطه با دیگر توافقات سفر رئیس جمهور ایران به عراق گفت: ما توافق‌های زیادی با عراق در مورد مسائل مرزی اجرا کرده‌ایم مثل اجرای میله‌گذاری مرزی که به‌دلیل جنگ صدام این میله‌گذاری‌ها به هم ریخته بود و ما توانستیم با توافق ایران و عراق این میله‌گذاری‌ها را انجام دهیم لذا کار کمی باقی مانده و آن لایروبی اروندرود است که ان‌شاءالله انجام خواهد شد، اما این تنها اولویت سفر دکتر روحانی نیست، یکی از موضوعات مهم است. اولویت سفر دکتر روحانی تقویت روابط بین ایران و عراق است. در همه حوزه‌ها تقویت روابط بین دو دولت و بین دو ملت، ایجاد امکانات مشترک اقتصادی، حوزه راه و ترابری، و ترانزیت که ایران می‌تواند یک ارتباط خوبی را از دریای عمان به عراق برقرار کند و در حوزه‌های دیگر این ارتباط را برقرار کند. اگر ۳۲ کیلومتر راه‌آهن بین شلمچه و بصره  انجام شود راه‌آهن ایران و عراق به یکدیگر پیوند می‌خورد این خیلی تحول مهمی است.

وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به این سؤال که آیا ایران و عراق وارد مرحله جدیدی خواهند شد، اظهار داشت: حتماً این‌گونه خواهد بود و حتماً اقداماتی که در این سفر صورت خواهد گرفت اقداماتی تاریخی خواهد بود، به یکی اشاره کردم که بحث ترانزیت است، بحث نفت و همکاری‌های نفتی و همین‌طور همکاری‌های صنعتی و امکان ایجاد شهرک‌های مشترک صنعتی از دیگر موارد مورد توافق است.

ظریف در ادامه درباره توافقنامه الجزایر توضیح داد: توافق الجزایر رابطه بین ایران و عراق را در حوزه مرزی تنظیم می‌کند و در حوزه‌های مختلفی ما نیاز داریم که این قاعده‌مندی در روابط وجود داشته باشد و لذا یکی از موضوعات حتماً نه بحث اصل ۷۵ بلکه بحث اجرای ۷۵ برای لایروبی اروندرود است.

وی در رابطه با اینکه “آیا آقای روحانی در سفر به عراق با آیت الله سیستانی دیدار خواهد کرد؟” گفت: برنامه‌های سفر دکتر روحانی با دقت پیگیری می‌شود، سفر به نجف در برنامه است و ان‌شاءالله دیدارهایی را نیز در نجف خواهند داشت.

ما از عراق پیام همکاری منطقه‌ای خواهیم داد

وزیر امور خارجه ایران ادامه داد: ما مردم عراق و دولت عراق را دارای حاکمیت در عراق می‌دانیم و همه چیز عراق متعلق به عراقی‌هاست و ما هم آنجا برای همکاری با عراق هستیم و برای ایجاد فرصت‌های مشترک برای مردم دو کشور. ما فکر می‌کنیم ما تاریخ، جغرافیا و منافع مشترک داریم و تصمیم داریم ــ و من احساس می‌کنم همین تصمیم را مردم و دولت عراق نیز دارند ــ که از این مشترکاتمان برای منافع مشترک هر دو کشور و منطقه استفاده کنیم. ما از عراق پیام همکاری منطقه‌ای خواهیم داد، ما عراق را محل تعارض نمی‌دانیم محل همکاری با کشورهای منطقه می‌دانیم.

ظریف افزود: روابط عراق با سایر دولت‌ها ارتباطی با ایران ندارد، آنچه برای ما مهم  است روابط ما با عراق است. آنچه برای ما مهم است این است که چگونه بتوانیم با عراق همکاری کنیم برای بهبود شرایط مردم دو کشور و برای بهبود امنیت منطقه. ما همواره عراق را یک ستون مهم امنیت منطقه می‌دانیم و معتقدیم که بدون عراق این منطقه امنیت نخواهد داشت و لذا ضروری است که در امنیت منطقه ایران و عراق کنار سایر کشورهای منطقه همکاری کنند. مشکل ما در این است که ما دنبال قطع ارتباط عراق با کشور دیگری نیستیم، متأسفانه این آمریکایی‌ها هستند که به عراق فشار می‌آورند که روابط همسایگی با ایران نداشته باشد. مردم ما خویشاوند هستند، مردم ما با هم رابطه دارند، ارتباطات و تبادلات مرزی دارند، تجارت ما با عراق یکی از گسترده‌ترین تجارت‌هاست، چطور آمریکایی‌ها می‌خواهند بیایند و به مردم عراق تحمیل بکنند که این ارتباطات سودآور متقابل را انجام ندهند.

وی درخصوص مواضع حمایتی مردم و مسئولان عراقی درخصوص تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز عنوان کرد: ما از مواضع اصولی مقامات عراقی و مردم عراق بسیار سپاسگزاریم. در زمانی که در بغداد و در شهرهای مختلف عراق بودم هم احساس کردم مسئولان عراق و هم مردم عراقی و کارآفرینان و تجار عراقی هیچ‌کدام موافق تحریم‌ها نیستند و تحریم‌ها را همان‌قدر به‌ضرر ایران می‌دانند که به‌ضرر عراق می‌دانند و واقعاً هم همین‌طور است و این تحریم‌ها برای مردم عراق هم ضرر دارد، لذا ما سپاسگزاریم از این و اهمیت می‌دهیم به این دیدگاه و معتقد هستیم که مهمترین رابطه ما در آینده رابطه ما با همسایگان خواهد بود، همان‌طور که در گذشته بیشترین تجارت ما تجارت با همسایگانمان بوده است. ما به‌دنبال روابط همه‌جانبه با عراق هستیم، ما دو کشوری هستیم که دارای مشترکات زیادی هستیم و لذا می‌توانیم روابط استراتژیک داشته باشیم روابط اقتصادی، سیاسی، بین‌المللی، اما جنس روابط ما با عراق به‌دنبال روابط راهبردی دو همسایه است.

ایران از گفتگوهای منطقه‌ای استقبال می‌کند

ظریف در رابطه با پیشنهاد گفتگوی منطقه‌ای با حضور ایران، عراق، ترکیه، عربستان و مصر که پیش از این از سوی سید عمار حکیم مطرح شده بود، گفت: ما از همه پیشنهادها برای همکاری منطقه‌ای حمایت می‌کنیم. ما یک اصل داریم و آن این است که همکاری‌های منطقه‌ای باید فراگیر باشد و نباید علیه کسی باشد، همه کشورهای منطقه ما باید عضو این همکاری باشند منظورم کشورهای خلیج فارس و سایر کشورهای منطقه نزدیک ما مثل عراق، مصر، سوریه، اردن، این‌ها باید با هم همکاری کنند لذا این پیشنهاد خوبی است برای اینکه این بحث را شروع کنیم. ما کارهای خوبی مشترکاً با ترکیه داشتیم و با سایر کشورها همکاری‌های خوب منطقه‌ای داشتیم، شما مشاهده کردید که روند آستانه بین ایران و ترکیه و روسیه توانست تأثیرات خوبی در ترکیه داشته باشد، لذا ما از چنین پیشنهادی برای شکل‌گیری یک همکاری منطقه‌ای با حضور کشورهایی که نام بردید استقبال می‌کنیم، ولی به‌شرطی که این مقدمه‌ای باشد برای یک همکاری فراگیر با حضور همه کشورها.

وی ادامه داد: سیاست ما در منطقه سیاست ثابتی است و هیچ‌گاه عوض نشده است. ما همیشه کنار مردم منطقه بوده‌ایم، در عراق، در سوریه، در لبنان، در بحرین، در یمن و در افغانستان ما هیچ‌گاه نپذیرفتیم که خارجی‌ها بر منطقه ما حکومت کنند. هیچ وقت هم با خارجی‌ها درباره آینده منطقه خود مذاکره نکرده‌ایم و همیشه گفته‌ایم که آینده منطقه را خود منطقه باید تصمیم بگیرد. خیلی‌ها آمادگی داشتند از خارج با ما در مورد منطقه به تفاهم برسند. ما همواره گفته‌ایم که آینده سوریه را باید مردم سوریه تعیین کنند، آینده لبنان را باید مردم لبنان تعیین کنند، آینده عراق را باید مردم عراق تعیین کنند، این یک اصل ما بوده، کنار این اصل، اصل دیگر ما این بوده که در این منطقه افراط‌گرایی برای همه خطرناک است و همیشه در برابر افراط‌گرایی ایستاده‌ایم در همه جا سیاست ما کاملاً واضح بوده است. نکته سوم در مورد سیاست ما این بوده که سیاست ما علیه هیچ یک از کشورهای منطقه نبوده است، ما هیچ وقت تلاش نکردیم که عربستان را از این منطقه حذف کنیم، هیچ وقت تلاش نکردیم کشورهای اسلامی را از این منطقه بیرون کنیم، متأسفانه برخی از کشورهای منطقه این تلاش را کردند از زمانی که از صدام حمایت کردند، زمانی که در افغانستان از طالبان حمایت کردند، از داعش حمایت کردند، از گروه‌های افراطی در یمن حمایت کردند، در لبنان از گروه‌های افراطی حمایت کردند، این‌ها همه تلاشی بوده برای ایجاد هزینه برای مردم منطقه.

 وزیر امور خارجه در پاسخ مجری که گفت آنها نیز همین را درباره ایران می‌گویند گفت: آنها که خیلی حرف‌ها می‌توانند بزنند، واقعیات را باید ببینیم، شما باید ببینید که گروه‌های مورد نظر آنها چه‌مقدار رأی دارند در پارلمان لبنان، اصل مردم هستند. آن گروه‌ها دوست داشتند حشد الشعبی را نیز که کنار مردم، عراق را آزاد کرد در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهند، این‌که دلیل نمی‌شود که شما به هرآنچه آنها می‌گویند اعتبار بدهید.

پاسخ عربستان به درخواست مذاکره با ایران

ظریف در ادامه در خصوص عربستان نیز اظهار داشت: من همواره آمادگی گفتگو با همسایگان را داشتم، متأسفانه همسایگان ما در عربستان سعودی علاقه‌ای به گفتگو ندارند حالا شما به یک نمونه اشاره کردید نمونه‌های دیگری هم هست ممکن است دقیق نباشد. من آمادگی داشتم زمانی که به منطقه سفر کردم به عربستان هم سفر کنم و این در ابتدای دوران وزارت من بود، یعنی ۵ سال قبل، پیام‌های متعددی هم برای مسئولان سعودی فرستادم که ما آمادگی داریم با هم همکاری کنیم نه‌تنها در حوزه دوجانبه بلکه در حوزه منطقه‌ای، آنها پیام دادند که “منطقه ربطی به شما ندارد” و الآن معلوم است که منطقه به ما ربطی دارد یا ندارد، لذا ما هیچ‌گاه مانعی برای گفتگو با سعودی‌ها نداشتیم آنها بودند که مایل به گفتگو نبوده‌اند، حتی من بعد از فوت ملک عبدالله برای مراسم خاکسپاری ایشان به عربستان رفتم، اما مقامات سعودی از فرصت حضور بنده استفاده نکردند چون ظاهراً سیاست آنها این نبود. هر وقت آنها آمادگی داشته باشند، ایران را آماده در میدان خواهند دید.

وی در ادامه در خصوص روند جدید سیاسی شکل‌گرفته در عراق تصریح کرد: به‌نظر من تحولی که در عراق اتفاق افتاده است تحول بسیار مهمی است و آن این است که ما اولین بار در عراق ائتلاف‌های غیرطائفی داریم و ائتلاف‌های مدنی داریم و این بسیار مهم است و من این را در گفتگو با هر دو ائتلاف گفتم و امیدواریم که در سفر دکتر روحانی هم این گفتگوها ادامه پیدا کند. ما جامعه سیاسی و جامعه مدنی عراق را بسیار بااهمیت می‌دانیم و معتقدیم در عراق حرکت به‌سمت جلو بوده و این دو ائتلاف یک حرکت به‌سمت پیش هستند و این یک روندی است که باید از طرف مردم عراق حمایت شود و ما هم به‌عنوان همسایه کنار مردم عراق هستیم.

مجری برنامه با اشاره به کتاب احمد داوداوغلو در رابطه با عمق استراتژیک ترکیه، از ظریف درخصوص اینکه آیا قصد ندارد کتابی درخصوص عمق استراتژیک ایران بنویسد پرسید که وی پاسخ داد: من معتقدم که ما در دنیای جدیدی زندگی می‌کنیم و این عالم مشخصات ویژه‌ای دارد. آخرین کتابی که نوشتم در مورد این عالم بود جهان پساغربی و اینکه چگونه ما باید در این عالم برای صلح تلاش کنیم. اما دیدگاه من درباره عمق استراتژیک ایران منطقه است، ما معتقدیم که سیاست همسایگی و منطقه قوی، نه اینکه یک کشور در منطقه استیلا داشته باشد، بلکه کل منطقه قوی باشد این‌ها برای ایران امنیت ایجاد می‌کند.

ظریف همچنین در پاسخ به سؤال مجری درخصوص کتابی که کیسینجر به وی اهدا و در ابتدای کتاب وی را مخالف محترم خطاب کرده بود، گفت: من در زمانی که در سازمان ملل متحد در نیویورک سفیر بودم با جامعه آکادمیک آمریکا ارتباطات زیادی داشتم بحث‌هایی هم در این دیدارها بین من و آقای کیسینجر وجود داشت و وقتی از نیویورک برمی‌گشتم کتابی را به من هدیه داد که در ابتدای آن با یادداشتی آن را به مخالف محترم خود (ظریف) اهدا کرده بود.

مجری برنامه در ادامه پرسید آیا می‌توان ظریف را کیسینجر ایران دانست که ظریف در پاسخ گفت: من برای خودم حساب خاصی باز نکرده‌ام.

وزیر امور خارجه ایران در ادامه درخصوص دیپلماسی لبخند خود اظهار داشت: ما باید دنبال دیپلماسی گفتگو و فهم مشترک باشیم، آنچه ما نیاز داریم این است که به یکدیگر گوش کنیم. ما گوش نمی‌دهیم به هم و باید این گوش دادن را با یک روی گشاده داشته باشیم و بتوانیم آمادگی داشته باشیم. باید گوش کرد، دیپلماسی ما در دنیا از گوش نکردن رنج می‌برد، ما اصلاً نمی‌دانیم که با چه‌کسی صحبت می‌کنیم فقط می‌خواهیم حرف خودمان را بزنیم قبل از اینکه صحبت کنیم باید بشنویم.

ما براساس منافع خودمان تصمیم می‌گیریم نه براساس سیاست‌های آمریکا

ظریف در پاسخ به سؤالی در رابطه با اینکه آیا برجام توافق بین جان کری و ظریف است، تصریح کرد: این یک توافقی بین جمهوری اسلامی و ۶ کشور و اتحادیه اروپا بود که به‌تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد رسید، حالا دو نفر بیشتر روی این توافق کار کردند ولی من می‌توانم به شما بگویم که این توافق نتیجه کار صدها کارشناس بود و قابل تکرار هم نیست. آقای ترامپ اگر فکر می‌کند به توافقی بهتر از این می‌تواند برسد کاملاً اشتباه می‌کند.

وی در خصوص اینکه آیا امکان دارد بعد از ترامپ آمریکا به این توافق بازگردد، گفت: من نمی‌دانم آمریکایی‌ها می‌خواهند چه‌کار کنند ما براساس منافع خودمان تصمیم می‌گیریم نه براساس سیاست‌های آمریکا.

وزیر امور خارجه ایران همچنین درخصوص گفتگو با ترامپ عنوان کرد: گفتگو نیازمند یک مبنا است و آن مبنا احترام است، شما اگر به حرف خودتان احترام نگزارده باشید دیگر به توافق نمی‌توان احترام گزارد لذا خیلی گفتگو را مفید نمی‌دانم، من همیشه گفتگو را مفید می‌دانم ولی باید یک مبنایی داشته باشد. الآن ما یک توافق ۱۵۰صفحه‌ای داریم دو سال طول کشیده، هزاران ساعت وقت گذاشته شده، نه اینکه دو روز برویم یک جایی بنشینیم و اگر به توافق نرسیدیم خارج شویم. خیلی مواقع بود که ما می‌خواستیم خارج شویم اما نشستیم و کار کردیم این به این معنی نیست که طرفی کوتاه آمد، بلکه به این معناست که طرفین اصرار بر توافق داشتند. معمولاً توافق باید در وسط راه به هم برسد در هیچ توافقی هیچ طرفی هر چه می‌خواهد نمی‌گیرد، اصلاً معنی توافق همین است اگر نه می‌شود تسلیم.

آمادگی مقام معظم رهبری برای شنیدن نظر مخالف

ظریف در ادامه در پاسخ به سؤالی دیگر با بیان اینکه نکته بسیار مهمی که درباره مقام معظم رهبری هست آمادگی ایشان برای شنیدن نظر مخالف است، گفت: ایشان آمادگی دارند علی‌رغم برنامه سنگین کاری دیدگاه‌ها را هم بشنوند هم بخوانند. وقتی من به‌عنوان سفیر به نیویورک می‌رفتم و این را در کتاب آقای سفیر نوشته‌ام، ایشان به من فرمودند که “وقتی به نیویورک می‌روی موظفی دیدگاه‌هایت را برای من بفرستی حتی اگر می‌دانی این دیدگاه‌ها مخالف دیدگاه‌های من است، اگر من قانع بشوم دیدگاهم را عوض می‌کنم اگر قانع نشوم در دیدگاه خودم محکم‌تر می‌شوم.”، این را من بین مقامات ارشد در همه دنیا بسیار حرکت نادری می‌بینم.

وی در ادامه کسانی را که حق فلسطین را نادیده می‌گیرند محکوم به شکست دانست و تأکید کرد: امکان ندارد به نتیجه برسد، مشکل حقوق فلسطینی‌هاست این‌ها در واقع یک پوشش‌هایی را درست کرده‌اند که سیاست متجاوزانه خود را اجرا کنند و این مشکل‌ها باعث نمی‌شود که اصل مشکل فراموش شود، اصل مشکل حقوق  مردم فلسطین است.

حتماً در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت نخواهم کرد

ظریف در باره احتمال کاندیدای دور بعدی انتخابات ریاست جمهوری شدن نیز با قطعیت گفت: بنده حتماً در چنین انتخاباتی شرکت نخواهم کرد.

وی در ادامه در پاسخ به این سؤال که پس چه‌کسی اصلاح‌طلبان را هدایت خواهد کرد، اظهار داشت: من عضو هیچ دسته‌بندی سیاسی در ایران نیستم و هیچ وقت نبوده‌ام این‌که چه‌کسی من را در کدام دسته‌بندی حساب می‌کند تصمیم مردم است، ولی حتماً افرادی هستند که بتوانند این کار را برای جناح‌های مختلف سیاسی انجام دهند، اما من در آنها نیستم.

وزیر امور خارجه ایران در پایان تأکید کرد: من معتقدم مردم عراق و سوریه با مقاومت در مقابل افراط‌گرایی برای منطقه افتخار آفریدند، مردم لبنان در مقابله با رژیم صهیونیستی برای منطقه افتخار آفریدند، ما افتخار می‌کنیم که کنار اینها بودیم و امیدواریم که همه منطقه کنار برادران و خواهران خود در منطقه حضور یابند و بدانند که امنیت را نمی‌توانند از آمریکا بخرند امنیت را نمی‌توانند از نتانیاهو بخرند امنیت را نمی‌توانند از کوشنر بخرند، امنیت را باید از مردم خود بگیرند و از همسایگان خود.