به گزارش چغادک نیوز به نقل از خبرگزاری تسنیم، ماجرای سریالی اعلام مسمومیت دانش‌آموزان از ۹ آذر ماه شروع شده و طی هفته گذشته شدت بیشتری یافته است.

در این میان علی‌رغم تحقیقات گسترده در خصوص علل و عوامل این رویداد، دستگاه‌های متولی به پاسخ مشخص و دقیقی نرسیده‌اند و فرضیاتی که مطرح بوده را بررسی کرده‌اند که برخی رد شده و برخی هنوز به عنوان گزینه احتمالیِ علت این رویداد، روی میز مسؤلان امر قرار دارد.

در کنار احتمالاتی مانند گاز CO و … برخی از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند آنچه رویداده، “هیستری جمعی” است؛ هرچند این فرضیه نیز هنوز ثابت نشده و تحقیقات در حوزه‌های مختلف در حال انجام است بر آن شدیم تا تاریخچه این موضوع را در دنیا بررسی کنیم.

هیستری جمعی (Mass Hysteria) از قرن سیزدهم وارد ادبیات پزشکی جهان شد و تظاهری از اختلال تبدیلی است که در گروهی از افراد یک جامعه تحت شرایط استرس‌زا روی می‌دهد.

استفاده از واژه «تبدیلی» برای این بیماری، از نظریه فروید گرفته شده است که عقیده داشت اضطرابِ بیمار، «تبدیل» به علایم فیزیکی می‌شود. هیستری جمعی یا فراگیر در بین گروهی از افراد انتشار می‌یابد و معمولاً این گروه در یک محیط بسته مثل مدرسه یا مراکز شبانه‌روزی بسر می‌برند.

علائم این همه‌گیری زمانی بروز می‌کند که همزمان به افراد آن جامعه یک محرک تنش‌زا وارد شود. در این نوع اختلال عوامل فرهنگی، روانی و جسمی نقش دارند و علائم بالینی آن ممکن است به صورت اسهال،‌ تهوع و استفراغ، سرفه، نفس نفس زدن،‌ درد قفسه صدری، ضعف، تشنج و … بروز کند.

هیستری جمعی در ۷۰ تا ۱۰۰ درصد موارد در دختران گزارش شده است و اختلال اکثراً در گروه سنی ۱۲ تا ۱۴ سال بروز می‌کند و به دنبال آن افراد خردسال‌تر مبتلا می‌شوند. جالب این است که در هیستری‌های جمعی گزارش شده از این بیماری، والدین و معلمان سالم مانده‌اند.

هیستری فراگیر ممکن است به دنبال یک بیماری جسمی واقعی یا یک شایعه مربوط به اشاعه یک بیماری جسمی وخیم روی دهد؛ در چنین موقعیت‌هایی افرادی که وحشت‌زده شده‌اند علائم بیماری را تقلید می‌کنند.

تاکنون چندین مورد از هیستری جمعی در ایران دیده شده‌است، مورد اول در سال ۱۳۶۳ در یک منطقه معدنی در نزدیکی کرمان، مورد دوم در سال ۱۳۷۱ در روستایی از استان کرمان، مورد سوم در سال ۱۳۷۳ در روستایی واقع در اطراف یزد و مورد چهارم در سال ۱۳۸۱ در روستایی در اطراف شهرستان سردشت استان آذربایجان غربی گزارش شده‌ است.

علاوه بر اینها موارد مشابه زیادی در دنیا رخ داده است که در ادامه به برخی از آنها که شباهت بیشتری با مورد اخیر در کشورمان دارند اشاره می‌کنیم.

در سال ۱۹۹۰، به طور ناگهانی نوعی بیماری مرموزی در میان هزاران دانش‌آموز دبیرستانی آلبانیایی در کوزوو (یوگسلاوی) شیوع پیدا کرد. این یک رویداد بی‌سابقه در مقیاس جهانی بود؛ هم از نظر تعداد موارد و هم از نظر اختلاف‌نظر در مورد علت.

پس از تحقیقات مختلف، پروفسور زوران رادوانوویچ، ادعای مسمومیت هزاران جوان کوزوو توسط گازهای سمی را نتیجه یک “هیستری جمعی” اعلام کرد.

در سال ۱۹۶۵، در مدرسه ای دخترانه در بلکبرن در انگلستان، چند دختر از سرگیجه شکایت کرده و برخی بیهوش شدند. در عرض چند ساعت، ۸۵ دختر پس از بیهوش شدن، با آمبولانس به بیمارستان منتقل شدند.

دو محقق به نام‌های ماس و مک اِوِدی، تحلیل خود را از این رویداد، حدود یک سال بعد منتشر کردند. نتیجه‌گیری آنها  این بود که این مورد، “همه‌گیری هیستریک” بوده است. در این جهت همه‌گیری فلج اطفالِ قبلی، جمعیت را از نظر عاطفی آسیب‌پذیر کرده و از سوی دیگر رژه سه ساعته روز قبل که ۲۰ بیهوش بهمراه داشت، محرک خاص این موضوع بوده است.

مورد دیگری در سال ۱۹۹۹ در بلژیک رخ داد که دانش‌آموزان پنج مدرسه، پس از نوشیدن کوکاکولا اعلام بیماری کردند. شکایت دانش‌آموزان از سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال یا لرز بود.

دانشمندان پس از بررسی‌های گوناگون به این نتیجه رسیدند که در مدرسه اول، ارتباطی بین مصرف کوکاکولا و بیماری مشاهده شد و می‌توانیم بیماری رخ داده را به مصرف منظم کوکاکولا نسبت دهیم اما بقیه موارد را ناشی از هیستری جمعی دانست.

از سال ۲۰۰۹، برخی مسمومیت‌ها در مدارس دخترانه در افغانستان گزارش شد که علائمی مانند سرگیجه، غش و استفراغ را بهمراه داشت. سازمان ملل متحد، سازمان بهداشت جهانی و دیگران تحقیقاتی را در این خصوص انجام دادند اما هیچ‌گاه شواهدی مبنی بر مسمومیت پیدا نکردند.

نتیجه‌گیری دانشمندان و محققین این بود این اتفاقات ناشی از “هیستری جمعی” بوده است.

هیستری جمعی در نپال از مدرسه‌ای در غرب نپال و در سال ۲۰۱۸ گزارش شد. پس از اینکه یک دختر مدرسه‌ای ۹ ساله دچار گریه و فریاد شد، به سرعت سایر کودکان همان مدرسه نیز تحت تأثیر قرار گرفته و سپس ۴۷ دانش‌آموز که اغلب دختر بودند در همان روز مبتلا شدند! موارد مشابه دیگری هم رخ داد که حتی منجر به تعطیلی موقت مدارس شد.

جمع این گزاره‌ها و تجربیات جهانی به محققین این اجازه را می‌دهد که بحث هیستری جمعی را جزء “گزینه‌های احتمالی” در اعلام مسمومیت‌های اخیر بدانند و در کنار تحقیقات روی موضوع مسمومیت، این مورد را نیز مورد واکاوی قرار دهند.

منابع:

http://pejouhesh.sbmu.ac.ir/article-1-2281-fa.html

https://www.newyorker.com/magazine/1978/08/21/sandy

https://link.springer.com/article/10.1007/BF00144437

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1944262/

https://academic.oup.com/aje/article/155/2/140/108003

https://www.csmonitor.com/World/Security-Watch/Backchannels/2012/0709/Mass-hysteria-blamed-for-Afghan-schoolgirl-poisoning-not-the-Taliban

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7368451/

https://tasnimnews.com/2861420

https://payamema.ir/payam/articlerelation/5531

https://www.sid.ir/paper/63514/fa