به گزارش چغادک نیوز، نمایشگاه کتاب امسال در حالی به پایان رسید که قیمت کتاب به واسطه افزایش قیمت کاغذ و سایر اقلام مورد نیاز برای تولید این محصول از سال‌های گذشته هم گران‌تر شده است. همین وضع هم سبب شده است که مخاطبان این محصول راحتی نتوانند کتاب مورد نیازشان را تهیه کنند. به قول مسئول خرید کتابخانه دانشگاه رازی کرمانشاه در شرایط کنونی دانشجویان به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان کتاب طی چند وقت اخیر حجم مراجعه شأن به کتابخانه های دانشگاهی جهت امانت گرفتن کتاب بیشتر شده است، چرا که خرید کتاب برای آنها مقرون به صرفه نیست. او می‌گوید به این دلیل که دانشگاه‌ها و اماکن بزرگ دولتی توان بالای مالی دارند بهتر است سیاست‌های حمایتی از ناشران به کمک این نهادها صورت بگیرد.

اما خود ناشران هم وقتی صحبت از سیاست‌های حمایتی از نشر می‌شود، صحبت‌های مهمی دارند و به عبارت بهتر دل پری از وزارت ارشاد و دست اندرکاران نهادهای صنفی که در واقع از جنس خودشانند، دارند. چرا که معتقدند نه برگزاری نمایشگاه با سیاست‌های حمایتی درستی صورت گرفته و نه اینکه بعد از اتمام نمایشگاه افق روشنی در انتظار فعالیت حرفه ای شأن است.

در این گزارش برای شنیده شدن صدای ناشران در ایام برگزاری نمایشگاه سی و دوم به سراغ چند ناشر حاضر در دانشگاه رفته است. البته به دلیل اینکه برخی ناشران از حضور در نمایشگاه به دلایل مختلفی منع شده بودند و آنها هم اعتراض‌هایی داشتند که اغلب در فضای مجازی به گوش می‌رسید. در این گزارش با ناشرانی در این بخش هم صحبت شده است.

زلزله در صنعت نشر

مجید رضا زرویی، مدیر انتشارات فدک ایساتیس و مدیر مسئول انتشارات دانش بنیاد، گفت: کتاب و نمایشگاه نسبت مستقیمی با کاغذ دارند درحالی که متولیان امر به این افزایش قیمت بی توجه بوده اند، به طوری که افزایش ۴۰۰ درصدی قیمت کاغذ زلزله‌ای در بخش صنعت نشر به راه انداخته است.

وی تاکید می‌کند: در شرایطی که قیمت کتاب رشد ۲۰۰ درصدی داشته است، طبیعی است در نمایشگاه سی و دوم اعلام شود در مقایسه با سال گذشته رشد ۱۰ درصدی فروش (ریالی نه افزایش نسخه‌های فروخته شده) داشته ایم. باید توجه داشت قیمت کاغذ رشد ۳۰۰ درصدی را تجربه کرده و ناشر مجبور به افزایش قیمت کتاب شده است. در چنین شرایطی شرکت کننده‌های نمایشگاه هنگامی وضعیت مشابه سال قبل را تجربه می‌کنند که به جای رشد ۱۰ درصدی فروش، حداقل فروش شأن ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کند، در صورتی که چنین نشده است؛ در سال گذشته اگر ناشری با ۲۰۰ میلیون تومان به طور میانگین ۱۰ عنوان کتاب چاپ می‌کرد، امسال این سرمایه به اندازه تولید سه عنوان کتاب رسیده است.

رشد «ناناشران»

زرویی در خصوص رشد بی رویه ناشران غیر حرفه ای و به تعبیر او «ناناشر» و تمایل دولت به حذف چنین بنگاه‌هایی ادامه داد: با این سیاست موافق هستم. اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خودش چنین زمینه‌ای را فراهم کرده است. هم اکنون هم قوانین بازدارنده ای را به اجرا در نمی‌آورند تا ناشران غیر فعال کنار روند. در هیچ کجای دنیا چنین تعدد انتشاراتی نداریم.

این فعال حوزه نشر با اشاره به رشد انتشارات‌ها از سال ۷۶ توأم با دریافت تسهیلاتی که در این حوزه وجود داشت، گفت: از سال ۸۴ امتیازات (همچون یارانه کاغذ و زینک) حذف شد و عرصه برای سودجویان تنگ‌تر شد. از این مقطع به بعد جنس افرادی که وارد این حرفه شدند تفاوت پیدا کرد و بیشتر به خاطر بیکاری وارد این حوزه شدند. در حالی که بسیاری از این افراد نگاه تجاری و دلالی داشتند.

این فعال نشر با تاکید بر اینکه در فضای کنونی پدیده کتاب سازی رواج پیدا کرده است، تصریح کرد: برخی از فعالان نشر با در نظر گرفتن اینکه چه کتاب‌هایی در بازار متقاضی دارد، شروع به کتاب سازی می‌کنند و گاهی اقدام به ترکیب چند کتاب در قالب یک کتاب جدید با همان سرفصل‌ها می‌کنند؛ برخی هم از محل اجاره پروانه خود کسب درآمد می‌کنند.

کمی گرایی در وزارت ارشاد

زرویی افزود: نگاه کمی در وزارت ارشاد غالب است. بنابراین کتابی که برای آن ماه‌ها وقت گذاشته شده است را با کتاب دیگر که چنین انرژی برایش گذاشته نشده است را یکسان می‌بینند. به عنوان مثال در انتشارات فدک ایساتیس کتابی داریم با عنوان «محمد بن موسی خوارزمی» که به طور کامل تألیفی و ۳۷ سال آماده سازی آن وقت برده است و در برنامه‌های تخصصی مختلف از آن تقدیر شده است اما وزارت ارشاد به آن بهایی نمی‌دهد. در حالی که برای وزن دادن کیفی به چنین آثاری باید این وزارتخانه کارشناسانی را برای تعیین اهمیت کتاب‌ها به صورت فعال به کار گیرد.

کاغذهایی که هنوز ناپیداست

این فعال حوزه نشر با اشاره به اینکه فعالیت و حمایت دولت در حوزه کاغذ نباید ماهیت دلالی پیدا کند، تاکید می‌کند: وزارت ارشاد در این حوزه باید نظارت درستی انجام دهد و خودش به طور مستقیم وارد بازار نشود، دولت اگر تخصیص کاغذ را رها کند بیشتر به نفع صنعت نشر است. چنانچه دولت توزیع کاغذ را به بازار آزاد بسپارد، در صورت افزایش بی رویه قیمت‌ها درخواست مشتری کاهش پیدا می‌کند و همین موضوع به کاهش قیمت کاغذ منجر می‌شود. در شرایط کنونی که دولت در بازار دخالت دارد ملاحظه می‌کنیم علی رغم اذعان به واردات ۲۰۰ هزار تن کاغذ به کشور شاهدیم که حداکثر ۳۵ هزار تن در بازار توزیع نشده است!

وزارت ارشاد بی تفاوت به محتوای غنی

محمد تیموری، مدیر مسئول انتشارات علم و دانش با اشاره به اینکه نظارت دولتی و صنفی بر نحوه واگذاری غرفه صحیح نیست، گفت: فعالیت نشر بیشتر از آنکه کیفی و پرمحتوا باشد، نگاه تجاری و اقتصادی در آن حاکم است. ناشران هم از هیچ جایی حمایت نمی‌شوند. در گذشته وزارت ارشاد غرفه‌ها را واگذار می‌کرد، اما الان که انجمن‌های صنفی نهاد متولی هستند هیچ نگاهی به محتوا نمی‌کنند و مافیایی پشت پرده برگزاری نمایشگاه شکل گرفته است. در حالی که وزارت ارشاد هم نگاه نظارتی ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا در خصوص شرکت در نمایشگاه می‌توان ناشران را به دو دسته تقسیم کرد به این شکل که ناشرانی به محتوا اهمیت می‌دهند و ناشرانی که کتاب سازی می‌کنند، گفت: فقط منظورم کتاب سازی نیست، ناشرانی هستند که فقط نگاه شأن غلبه تجاری دارد. در حالی که ناشرانی هستند که به دنبال ارزش‌های کیفی کار هستند و می‌خواهند آثارشان در مراکز معتبر علمی کشور مورد استفاده قرار بگیرد.

سلیقه؛ در تعطیلی غرفه ناشران متخلف

تیموری در بخش دیگری از صحبت خود با اشاره رایزنی برخی ناشران برای جا به جایی چینش غرفه‌ها در روزهای اول، به موضوع برخورد با تخلفات ناشران در ایام برگزاری نمایشگاه اشاره کرد و گفت: بستن بعضی غرفه‌ها در نمایشگاه امسال بیش از آنکه واقعاً جنبه برخورد با تخلف را داشته باشد، ماهیت نمادین داشت، برای مشتریان هم حالت انگشت نمایی را بوجود آورد. در صورتی که اگر مسئولان نمایشگاه می‌خواستند برخوردی انجام دهند باید با همه ناشران متخلف برخورد می‌کردند.

توزیع نامطلوب یارانه

مدیر مسئول انتشارات علم و دانش با بیان اینکه یارانه دولت که به شکل بن تخفیف ارائه می‌دهد، شکل درستی ندارد و اگر به ناشران اختصاص پیدا می‌کرد قیمت کتاب برای همه کاهش پیدا می‌کرد و مصرف کننده نهایی بیشتر منتفع می‌شد، ادامه داد: نمایشگاه کتاب با اینکه ماهیتش باید به شکل نمایشگاه واقعی باشد بیشتر جنبه فروش دارد. چرا که ماحصل تلاش یکساله ناشران در این نمایشگاه به دست می‌آید.

وی بهترین حالت حمایت از صنف ناشران را با کمک وزارت ارشاد دانست، اما گفت: این وزارتخانه باید جلوی رانت در تخصیص کاغذ را بگیرد. اینکه به یک ناشر که حتی کتاب چاپ نمی‌کند ۵۰۰ بند کاغذ بدهند و ناشر دیگر ۱۰۰ بند دریافت کند، اجحاف به ناشران است. با این مدل توزیع کاغذ مخالف هستم، پیش از این ناشران برای دریافت کاغذ باید اعلام وصول می‌گرفتند. اما شکل فعلی آن به ایجاد بازار سیاه منجر شده است.

شفافیت نیاز امروز صنعت نشر

تیموری که معتقد است شفاف سازی پیرامون توزیع کاغذ بهترین راه حل است، تاکید کرد: وزارت ارشاد باید اعلام وصول ناشران را بگیرد و خودش هم ناشران را رتبه بندی کند، به عبارتی باید جلوی غلبه روابط را بگیرد. این شفافیت باید از طریق اعلام کاغذهای تخصیصی در یک سایت انجام شود و برای عموم ناشران قابل رؤیت باشد.

تیموری با گلایه از پاسخگو نبودن افرادی که با آرای انتخاباتی متصدی انجمن‌های صنفی نشر می‌شوند، گفت: وزارت ارشاد در انتقاد به برگزاری نمایشگاه کتاب می‌گوید شما خودتان به این افراد رأی داده اید و آنها مسئول برگزاری نمایشگاه هستند.

تیموری در بخش دیگری با اشاره به اینکه در واردات کاغذ گروه‌های مافیایی بوجود آمده که باعث شده است قیمت کاغذ افزایش پیدا کند و اختلاف فاحش قیمت کاغذ یارانه ای و نرخ آزاد آن در بازار سیاه شکل بگیرد، گفت: انجمن ناشران دانشگاهی و اتحادیه ناشران اعلام کردند اگر کاغذ با ارز آزاد هم وارد می‌شد باز هم قیمت آن پایین‌تر از نرخ فعلی بود.

اعمال اصلاحات «کفر» است!

سید حسن هوشمند مدیر مسئول انتشارات شهیدی و آرمان شهر، در خصوص نمایشگاه کتاب سی و دوم گفت: امسال حتی از اولین دوره نمایشگاه هم بدتر برگزار شد. ناشران درست انتخاب نشده بودند، غرفه‌ها هم درست اختصاص داده نشدند و چینش الفبایی ناشران دستکاری شد. از سویی ناشران دولتی بزرگ در حیطه دانشگاهی کار جدیدی نداشتند و به همین دلیل اختصاص متراژ بالای غرفه (بیشتر از فعالیت سه ساله) به آنها در مقابل ناشرانی که پرکار تر بودند، درست صورت نگرفت. برخی ناشران بخش خصوصی علی رغم تولیدات کم اما غرفه‌هایی با متراژ بالاتر از حق شأن دریافت کردند.

این فعال صنعت نشر با بیان اینکه واگذاری غرفه‌ها در مقام اجرا با آنچه که در قانون مربوطه از آن صحبت شده متفاوت بود، ادامه داد: ما در مجموعه خودمان کتاب سال هم داشتیم، یا کارهایی با کیفیت منتشر کرده ایم، اما کمیته چیدمان نمایشگاه به درستی قانون را اجرا نکردند. کماکان همان ایرادهای دوره‌های قبل دیده می‌شد و گویا «کفر» است اگر ایرادهای شأن را اصلاح کنند.

هوشمند در پاسخ به این سوال که اگر شما مسئولیت برگزاری نمایشگاه را بر عهده داشتید، چگونه عمل می‌کردید، اذعان داشت: در نمایشگاه کتاب در نمایشگاه کتاب حداقل کاری که باید صورت گیرد دعوت از پیشکسوتان حوزه نشر است تا ایرادها را به برگزار کنندگان گوشزد کنند. همان طور که در خصوص حضور پخشی های کتاب به همین روش اصلاحاتی صورت گرفت.

پاسکاری زیر چادرهای بدون «موکت»

مدیر انتشارات شهیدی که از پاسکاری عوامل اجرایی نمایشگاه اعم از نمایندگان اتحادیه‌ها و مسئولان ارشاد گلایه مند است، تاکید می‌کند: امسال حتی در چادرهای نمایشگاهی موکت را هم حذف کردند و وقتی اعتراض کردیم بین عوامل برگزاری پاسکاری انجام می‌دادند.

هوشمند گفت: معتقدم فضای نمایشگاه باید به معنای واقعی نمایشگاه باشد تا از کتابفروشی های سراسر کشور هم حمایت شود، اما این موضوع رعایت نمی‌شود و حاضران در نمایشگاه به دنبال فروش هستند. همین سبب می‌شود تخلفاتی صورت پذیرد و ناشران واقعی مظلوم واقع شوند.

چند مدل رانت آسیب زا به صنعت نشر

وی ادامه می‌دهد: دستگاه‌های دیجیتالی چاپ ضرر زیادی به اقتصاد نشر (چاپ افست) زده اند و این موضوع ناشران را در معرض صدمه زیاد قرار داده است. در حالی که در چنین فضایی رانت بازی‌ها هم فشار زیادی به ناشران وارد آورده است. به عنوان مثال بودجه‌های اندک دانشگاه‌ها که به نمایندگان خود می‌دهند مورد سو استفاده قرار می‌گیرد. در کل فضای نشر هم رانت‌ها به شکل‌های مختلفی دیده می‌شوند.

مدیر نشر آرمانشهر با بیان اینکه ۱۱ سال از صدور پروانه این انتشارات می‌گذرد و بسیاری از کتاب‌های این مجموع در زمینه تخصصی ماهیت مرجع و تألیفی دارد، گفت: در این مدت حتی یک مورد خرید کتاب از تولیدات این انتشارات توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام نشده است. به عنوان مثال فرهنگ بی نظیر فارسی به فارسی معماری مان هم خریداری نشده است. اما در بعضی لیست‌های خریدی که وزارت ارشاد منتشر می‌کند همواره نام چند ناشر معدود دیده می‌شود.

این فعال حوزه نشر سپس گفت: در تخصیص کاغذ که پیش از این در دهه‌های گذشته تجربه شده، خیانت به صنف نشر است، همین موضوع را اگر ارشاد در اختیار شما به عنوان فعال رسانه‌ای قرار دهد، ملاحظه خواهید کرد که افراد بسیاری کاغذها را گرفتند و تسویه آن را انجام ندادند. چرا که با پول حاصل از فروش آنها سرمایه گذاری‌هایی در زمینه ملک، خودرو و… کردند و هنوز در منطقه انقلاب تهران در ترددند.

هدف پنهانی از جا به جایی غرفه‌ها

فرهاد تیمورزاده، مدیر مسئول انتشارات تیمورزاده هم که در حوزه پزشکی فعالیت می‌کند و امسال از شرکت در نمایشگاه انصراف داده است، گفت: انتشار کتاب در حوزه پزشکی از بسیاری جهات با حوزه‌های دیگر فرق دارد. چرا که کتاب‌ها دراین بخش خیلی زود نیاز به تجدید چاپ دارند. از سویی هم مشتریان کتاب‌های این بخش علاوه بر دانشجویان، پزشکانی هستند که مدام باید کتاب تهیه کنند.

وی افزود: بر اساس یک تجربه درست در گذشته امسال درخواست داشتیم که ناشران حوزه پزشکی در یک سالن کنار یکدیگر باشند، اما به دلیل اینکه برخی از برگزار کننده ها تمایل داشتند تخلفاتی را اعم از خریدهای مشکوک و عرضه‌های متفرقه انجام دهند چنین خواستی محقق نشد.

وی تاکید کرد: یکی از دلایل مهمی که از شرکت در نمایشگاه کتاب انصراف دادیم به موضوع تخصیص ندادن درست متراژ غرفه بر اساس تعداد عناوین منتشر شده بود، در حالی که بر اساس قوانین نمایشگاه مجاز بودیم تمام کتاب‌هایمان را در حوزه‌های مختلف در یک غرفه عرضه کنیم. همچنین بر اساس مکاتباتی که پیش از این با وزارت ارشاد انجام دادیم مجاز به ارائه پوسترهای علمی- پزشکی در نمایشگاه بودیم که از جمله وسایل مورد نیاز بیمارستان‌ها و دانشجویان این رشته است.

آمارهای فریبنده نمایشگاه

تیمورزاده طرح این موضوع که فروش نمایشگاه در روزهای مختلف توسط وزارت ارشاد بررسی می‌شود و با مدت زمان مشابه در سال گذشته مقایسه می‌شود و در نهایت رقم فروش را افزایشی اعلام می‌کنند، نادرست خواند و گفت: به چند دلیل این قیاس نادرست است. اول اینکه هرساله از میزان خریدهای نقدی مشتریان از غرفه‌ها کاسته می‌شود، در حالی که وزارت ارشاد آمار فروش غرفه‌ها را تنها از طریق پایانه‌های فروشگاهی (P.O.S) برآورد می‌کند. دوم اینکه قیمت مواد اولیه تولید کتاب افزایش پیدا کرده است، دلار هم نسبت به قبل شیب صعودی داشته است، بنابراین ناشران قیمت کتاب را بالا برده اند و در کل تعداد کتاب‌های فروخته شده کمتراست و به لحاظ برابری با ارزش دلار حجم فروش نمایشگاهی در مقایسه با قبل بسیار کاهش پیدا کرده است.

این فعال حوزه نشر با اشاره به اینکه شرایط بی ثباتی در بازار کاغذ ناشی از دخالت‌های دولت است، گفت: افزایش قیمت کاغذهای وارداتی چینی و هندی باعث شده تا قیمت سایر کاغذها هم بالا برود، در حالی که هر وقت یارانه ای توزیع می‌شود در کنار آن رانتی هم شکل می‌گیرد.

وی افزود: در سال ۹۷ به افرادی اجازه واردات کاغذ با ارز غیر دولتی داده شد، اما این افراد برای توزیع توجیه نشده بودند، که بعدها کاغذ این افراد توقیف و آنها به زندان افتادند و کاغذها توسط اتحادیه با نرخ دولتی توزیع شد. لازم به ذکر است اینجانب ثبت سفارشی برای این کاغذها انجام ندادم زیرا به لحاظ اخلاقی این شیوه توزیع را نمی‌پسندیدم.

مراقب انتخابات باشید!

تیمورزاده با بیان اینکه شیوه توزیع یارانه ای کنونی کاغذ به اسم حمایت از تولید است اما تنها ۱۰ درصد آن در خدمت تولید کنندگان قرار می‌گیرد، پیشنهاد کرد: شکل صحیح توزیع کاغذ این است که دولت دخالتی در بازار انجام ندهد و مصرف کننده کاغذ به قیمت بازار نیازش را تهیه کند. اما الان که اعلام می‌شود کاغذ توسط دولت وارد شده است باید اسامی افرادی که کاغذ را دریافت می‌کنند، اعلام و بازرسی‌های دقیق‌تر نسبت به تجربه مشابه در سال‌های قبل صورت گیرد.

این فعال حوزه نشر اعلام کرد: وقتی کاغذ یارانه ای (۱۰۰× ۷۰) با قیمت ۱۵۰ هزار تومان توزیع می‌شود و همین امروز با قیمت ۴۵۰ هزارتومان در بازار آزاد خرید و فروش می‌شود (قیمت کاغذ در زمان نگارش این گزارش) حاصلی ندارد جز اینکه ناشر به دزد، محتکر و فاسد تبدیل می‌شود و رونق چنین بازار سیاه بعد از پایان نمایشگاه کتاب قابل پیش بینی است.

یکی از شایعه‌های مرتبط با افزایش قیمت کاغذ، احتکار آن به بهانه برگزاری انتخابات پیش روی مجلس شورای اسلامی است، در همین خصوص تیمورزداه گفت: ضرورت دارد تمهیداتی از هم اکنون برای این معضل اندیشیده شود.

منبع:مهر