آیت ا… محمدحسین برازجانی معروف به مجاهد، ( زاده: ۱۲۴۹ – درگذشت: ۱۳۱۹ شمسی) فرزند نجفعلی متولد برازجان از روحانیون مبارز جنوب در جنگ جهانی اول بود.وی در نجف تحصیل کرد. با تصرف بوشهر در جنگ جهانی اول به سال ۱۲۹۴ شمسی مردم جنوب به رهبری رئیسعلی دلواری به نبرد با نیروهای انگلیس پرداختند. در همین زمان، آیت الله محمدتقی شیرازی در نجف برضد متفقین اعلام جهاد کرد و برازجانی بر همین اساس، به یاری رئیسعلی دلواری شتافت. دامنه این قیام تا شیراز گسترش یافت و برازجان مرکز تجمع آزادیخواهان شد.

به گزارش "چغادک نیوز"،

تاریخ مقاومت مردم استان ولایتمدار و استعمار ستیز بوشهر تاریخ پر شکوهی است که به دلیل عدم توجه مناسب به این مولفه مهم فرهنگی، اسناد و نوشته مهم در این خصوص زیر خروارها خاک جای گرفته اند و در آستانه فراموشی قرار دارند.
مهم است که فرزندان این مرز و بوم تاریخ مقاومت ملت خود در برابر سلطه افکنی و دست اندازی بیگانگان، بخصوص استعمار پیر را به خوبی بشناسند به همین منظور جمعی از جوانان استان بوشهر با عنوان "ستاد کنگره بوشهر دو قرن مقاومت" با احساس نیاز به معرفی این تاریخ درخشان سعی دارند با برنامه های مختلف و تولید محتوا و خلق آثار هنری و رسانه ای به معرفی این مولفه مهم تاریخی- فرهنگی بپردازند.

خاندان و نسب خانوادگی آیت ا… محمدحسین برازجانی معروف به مجاهد

در عصر سلطنت فتحعلی شاه قاجار، تعدادی خانواده‌های شیعیان بحرین بر اثر فشار فرقه خوارج مجبور به مهاجرت به ایران شدند. از جمله خاندان‌های آل عصفور، بلادی و ماحوزی به جنوب ایران هجرت نمودند. شیخ محمدحسین از خاندان ماحوزی است.

خاندان ماحوزی: ماحوز نام قریه‌ای است در بحرین که علما و فقهای ارجمند و عالی مقامی در میان علمای شیعه به عنوان ماحوزی از اینجا برخاسته‌اند. شش برادر که همه عالم و فقیه بوده‌اند از بحرین بیرون می‌آیند و هر یک در یکی از مناطق جنوب کشور سکونت اختیار می‌نمایند. یکی از آنان در منطقۀ بندر دیّر اقامت می‌کند و پنج نفر دیگر در اهرم، برازجان، روستای زیارت برازجان و کازرون متوطن می‌شوند.

ولادت

آیت ا… محمدحسین برازجانی معروف به مجاهد، ( زاده: ۱۲۴۹ – درگذشت: ۱۳۱۹ ) فرزند نجفعلی متولد برازجان از روحانیون مبارز جنوب در جنگ جهانی اول بود.وی در نجف تحصیل کرد. با تصرف بوشهر در جنگ جهانی اول به سال ۱۳۳۳ قمری مردم جنوب به رهبری رئیسعلی دلواری به نبرد با نیروهای انگلیس پرداختند. در همین زمان، آیت الله محمدتقی شیرازی در نجف برضد متفقین اعلام جهاد کرد و برازجانی بر همین اساس، به یاری رئیسعلی دلواری شتافت. دامنه این قیام تا شیراز گسترش یافت و برازجان مرکز تجمع آزادیخواهان شد.

مبارزات و همرزمان آیت ا… محمدحسین

وی با علی کازرونی، غضنفرالسلطنه برازجانی (ضابط برازجان)، اخگر (دکتر ژاندارمری) برای کمک به نبرد جنوب، در برازجان شورایی تشکیل دادند که در آن پس از خواندن نامه‌های مجاهدان و مخالفان، رهنمودهای لازم را می‌دادند و از خان‌های منطقه می‌خواستند تا رئیسعلی را در جنگ یاری دهند. نخستین کسی که به درخواست آنها پاسخ مثبت داد، شیخ حسین خان چاهکوتاهی بود. کاکس، وابسته نظامی انگلیس در بوشهر، طی نامه‌ای از او بازخواست کرد، اما شیخ با استناد به فتوای علمای نجف، به کاکس پاسخ داد و رئیسعلی نیز در تأیید آن، نامه‌ای مفصل و ستایش‌آمیز برایش فرستاد.

فتوای آیت الله به رئیس‌علی دلواری

مرحوم شیخ محمدحسین از اعقاب آن برادری است که برازجان را برگزید. او فرزند شیخ نجف‌علی فرزند شیخ‌داوود فرزند شیخ‌یوسف است. مشایخ ماحوزی اهرم و برازجان در شیخ یوسف که جد پدر شیخ محمدحسین است به هم می‌رسند.

شیخ محمدحسین دو برادر به نام‌های محمدحسن و شیخ‌حسن داشته است. عبدالله دشتی که دو سه دوره در رژیم گذشته نمایندۀ مجلس شورای ملی بود فرزند میرزامحمدحسن است که هم داماد شیخ محمدحسین و هم برادرزادۀ اوست. مرحوم شیخ محمدحسین مجتهد برازجانی معروف به مجاهد از فقها و مجتهدین معاصر است که طرف اعتماد عموم اهالی دشتی و دشتستان و بنادر جنوب و مردم را به او اعتماد و اعتقاد خاص بود. در جنگ بین‌الملل اول چون انگلیسی‌ها بوشهر را تصرف و با تنگستان آغاز جنگ و مخاصمت کردند آن مرحوم اعلام جهاد داد و رئیس‌علی دلواری به متابعت حکم او با انگلیسی‌ها جنگید و شهید شد.

 

شخصیت، هوشیاری و قدرت نفوذ شیخ

آیت ا… محمدحسین برازجانی، مردی فطن، زیرک، سیاس و کیاس بوده است. در خانه‌اش به روی ارباب حاجت باز و مجلس و محفلش معمولاً مملو از طبقات مختلف مردم از دور و نزدیک بوده است. نفوذش در دستگاه‌های دولتی موجب شده بود که در رفع گرفتاری‌ها به او رجوع شود.

هوشیاری و بینش و دانش او باعث شد که هر روز انزار عام و خاص را به سوی خود جلب نماید. مستمندان گرفتار برای رفع گرفتاری و حل مشکلات زندگی به باب منزلش روی می‌آوردند و خوانین و قدرتمندان برای حفظ موقعیت و توسعه قدرت خود را ناگزیر از حضور در حضرتش و عرض اطاعت و انقیاد به آستانه‌اش می‌دیدند. نظر برخی بر این است که نفوذ شیخ و قدرت وسیع او از ارتباط و پیوند سببی که با علی دشتی داشته نشأت می‌گرفته، زیرا همسر او خواهر علی دشتی بود. زعامت مذهبی و نفوذ معنوی شیخ مقارن با جنگ بین‌الملل اول و حمله انگلستان به بوشهر و قیام مردانۀ دلیران تنگستان و دشتی به سرکردگی شهید رئیسعلی دلواری بوده است. بدون تردید صدور فتاوا از ناحیۀ مراجع و علماء شیعه در ایران و عراق علیه تجاوز انگلیس به این دو کشور اسلامی از هر چیزی مؤثرتر و سرنوشت‌سازتر و برای دشمن مصیبت‌بارتر بوده است.

 

تلگراف کاکس و جواب دندان‌شکن شیخ محمدحسین برازجانی / قواعد دیپلماتیک

بر همین اساس، آتش‌افروزان جنگ‌های خارجی و داخلی کوشش داشتند که جدال‌ها نزاع‌ها را رنگ و جهت دینی به خود نگیرد و پای علماء به میان نیاید. کارکشته‌گان سیاست و نقشه‌ریزان و طراحان جنگ معمولاً این گونه مسائل را پیش‌بینی و محاسبه می‌کنند. تلگرافی که کاکس، بالیوز انگلیس مقیم بوشهر دو ماه پیش از تصرف این شهر توسط نیروی متجاوز دولت خود به حجت‌الاسلام مرحوم شیخ محمدحسین برازجانی مخابره می‌کند از همین سیاست نشأت می‌گیرد که در آن، هم دام خدعه و نیرنگ گسترده و هم مترسک تهدید و بیم عَلَم کرده است ادعای بی‌اساس او که دولت انگلیس از سابق دوست صادق ایران بوده و در اشکالاتی که ایران داشته مساعدت نموده و… چیزی برای باور و قبول ندارد. کاکس ادعا می‌کند:

« اماکن مشرفه در حجاز و عراق را مصون و محترم خواهد شد و آذوقه به خرج خود جهت حجاج و اهالی جده و مشاهد مشرف فرستاده…»

او همچنین می‌گوید:

« دولتین آلمان و عثمانی… می‌خواهند بی‌طرفی ایران را مال‌المصالحه قرار دهند. قنسول آلمان در بوشهر مشغول اهالی تنگستان را تحریک می‌کند که به بوشهر حمله بیاورند… نیز مطلع می‌شویم که صاحب‌منصبان ژاندارمری… اخبار کذب اشاعه می‌دهند و سعی دارند که اکابر و اعاظم مانند آن دوستدار را اغوا نمایند. البته آن دوستدار این قدر بیهوده‌سر نیستند که از این وسیله اغوا شوند… نه تنها خودتان را دچار مصیبت خواهید کرد، بلکه ثلث دولت خود را نیز مال‌المصالحه قرار خواهید داد… طریق مسلم جهت آن دوستدار اینکه دسائس و تحریکات و آشوب‌طلبان خارجه را اکیداً مقاومت نماید… بهتر از این توضیح و اخطار کامله اگر تا آن درجه لاابالی باشید که از خطۀ بی‌طرفی تخطی نمایید ملامت بر خودتان وارد است.»

اما با دریافت جواب قاطع و دندان‌شکن شیخ روبه‌رو می شود. اینک نقل بخشی از جوابیۀ شیخ محمدحسین:

«  برازجان ۲۹ شعبان ۱۳۳۳ بوشهر، جناب مستطاب مستر کاکس جنرال قونسول انگلیس مقیم بوشهر تلگراف شما رسید. اگرچه نظر به صداقتم در خدمتگزاری کلیه دول اسلامی علی‌الخصوص وطن عزیزم ایران می‌بایست جواب شما را توسط حکومت بنادر داده باشیم کما اینکه می‌بایستی مخابرات شما هم توسط حکومت ایرانی به من برسد، ولی چون شما  بر خلاف قاعده رفتار کرده و مبادرت به مخابرۀ مستقیم نموده‌اید ناگزیر من هم مستقیم جواب می‌دهم.»

جناب بالیوز تلگراف را با الفاظ و عناوین پر آب و تاب و دهن‌پرکن نظیر علام فهام زید افاضاته آغاز می‌کند و در چهار جا عنوان «دوستدار» را به مخاطب اداء می‌نماید. اما جواب را ساده و خالی از این گونه تعارفات فریبکارانه می‌باید تلویحاً در یافته است که مرغ دانا به دام دانه صید نشود. مرحوم شیخ در گام اول مستر کاکس را نسبت به عدم رعایت قواعد دیپلماتیک و تخلف از مقررات متداول بین الملل محکوم می‌سازد که چرا اقدام به ارتباط مستقیم نموده است؟

آقا شیخ محمدحسین در ادامۀ مطلب می‌فرماید:

«  دولت جلیلۀ ایران مسلک بی‌طرفی اختیار نموده… و به طور اکمل قواعد بی‌طرفی را رعایت کرده، اگر به دیدۀ انصاف ملاحضه شود دیده می‌شود که علت هیجان ملت علیه دولت شما همانا مداخلات دولت متبوعۀ شما و روس در خلیج فارس و نقاط جنوب و شمالی ایران است که هر وقت توانسته‌اید بر خلاف بی‌طرفی ایران اقداماتی کرده‌اید و اگر به قول شما آلمانی‌ها نیز مشغول تهییج عشایر ایران هستاند مطلبی است که تا کنون برهان قوی برای اثبات آن در دست ندارید و بر فرض چنان که شما می‌گویید باشد شما این طریقۀ غیر مرضیه را به آنها آموخته‌اید.»

در طول تلگراف جوابیه تک‌تک و اشکالات مستر کاکس مورد بررسی قرار می‌گیرد و با بیان متقن و محکم نقضاً و حلاً پاسخ داده می‌شود.

این سند تاریخی و افتخارآفرین یعنی نامۀ جوابیۀ شیخ محمدحسین برازجانی که با کمال شهامت در آن موقعیت سخت و پریشانی دولت ایران به وسیلۀ اجانب نگاشته شده می‌تواند مظهر بزرگ روح ایمان و شهامت و گذشت یک ملت در راه اهداف عالیۀ اعتقادی اسلامی آنان باشد. چنین نامه‌ای است که رئیس‌علی را تا مرز شهادت و فداکاری آماده می‌کند و از الگوی جانبازی و قیام کم‌نظیر می‌سازد.

نامه رئیس‌علی به شیخ؛ قربانت گردم

نوشته‌اش رئیس‌علی را تشویق می‌کند و سراپا از عشقی آتشین در راه دین و وطن می‌سازد.

و خود در نامه‌ای به شیخ چنین می‌گوید:

« قربان حضور باهرالنورت گردم ای به فدای همت و غیرت و شجاعتت گردم. … قربانت گردم درجۀ بهشت پیدا کردن و شربت شهادت را داوطلبانه خواستن باید همتی عالی و عزمی راسخ داشت و بهای درجۀ عالی و نعیم اخروی و نام نیک ابدی به غیر از جان شیرین نیست…»

افسوس که دیری نمی‌پاید و زمان چندی نمی‌گذرد که بزرگ‌ترین فاجعه و سهمگین‌ترین ضایعه یعنی با هزار دریغ و آه رئیسعلی به آرزوی خود «شهادت» می‌رسد.

یک تلگراف کوتاه و مختصر نشان می‌دهد چگونه شهادت رئیسعلی، شیخ‌محمدحسین و دیگر مسلمانان را داغدار و جامعۀ اسلامی را مصیبت‌بار ساخت.

تلگراف از برازجان به شیراز

طیاره انگلیسی‌ها برای تعقیب شیخ!

انگلیسی‌ها که هر جا شیخ را تعقیب می‌کردند، دسترسی پیدا نمی‌کردند، ناچار از بوشهر طیاره فرستادند ( اولین مرتبه بود که طیاره آوردند و دیده شد) قلعه سنا را بمباران کردند و قلعه خراب نشد، فقط یک گاو کشته شد. (آن قلعه نیم فرسخی جنوب سنای فعلی است). ناچار شیخ به داخل دشتی رفته و هر شب و روزی در محل بیتوته می‌کند تا بعداً که به قریه فقیه حسنان می‌رود و در آنجا مدت‌ها می‌ماند.

شیخ محمدحسین خان برازجانی حدود دو سال پس از پایان جنگ جهانی اول در منطقه دشتی ماند و تنها پس از فروکش کردن جنگ در جنوب ایران و برگشت آرامش از دشتی به برازجان برگشت:

جوابیه شیخ به رشودهی انگلیس ها برای مجاورت عتبات عالیات

پیوسته از طرف انگلیسی‌ها برای مراجعت شیخ محمدحسین اقدامات مؤثری نمودند. یک‌مرتبه از طرف سرپرستی کاکس جنرال قنسول و حاکم سیاسی از بوشهر شرحی نوشته با این مضمون که: از طرف اعلیحضرت جوج پنجم تأمین داده می‌شود که شما مستقیماً به بوشهر رفته و به عتبات عالیه بروید و در آنجا سکونت نمایید. البته در آن‌وقت تمام عراق در تحت تصرف انگلیسی‌ها بود و یک نفر بوشهری به نام خان بهادر از طرف انگلیسی‌ها حاکم کربلا بود.

این نامه برای شیخ محمدحسین فرستاده شد. جواب عجیبی از طرف شیخ نوشته و به انگلیسی‌ها داده شد:

«من ملت و عضو جامعه ایران هستم. اگر اطمینان و نوشته‌ای باشد از طرف پادشاه ایران باید برایم برسد نه پادشاه یک دولت خارجی. من مسلمان هستم و در زیر آسمان خدای خودم زندگی می‌کنم و احدی حق دخالت در مقدرات من را ندارد. اینکه تکلیف کرده بودید به عتبات عالیات عزیمت نمایم، بااینکه آرزومندم بقیه عمر را در جوار ائمه اطهار بسر برم، ولی اجبار و تکلیف شما بر خلاف میل من است و خواست خداوند است و ممکن نیست با اراده شما به این امر مبادرت نمایم

این‌که اشاره به دادن خرج سفر و بالاخره رشوه و پول دادن کرده‌اید، در تمام عمرم هیچ‌وقت نشده است که هنگام برخاستن از خواب شامگاهی، دیناری پول در جیب داشته باشم. بنابراین رزق من و عائله‌ام با خداست نه با کافر حربی متجاوز»

به هر حال تهدید و تطمیع انگلیسی‌ها به هیچ اسم و رسمی در فکر و اراده شیخ اثر ننمود و در نواحی دشتی ایام را بسر می‌برد تا آن‌که با تکلیف علمای شیراز و بوشهر و خواست مردم برازجان و عزیمت عده‌ای از برازجان، شیخ محمدحسین از دشتی به تنگستان و در سال ۱۳۳۸ ه.ق / ۱۳۰۰ه.ش وارد برازجان شد.

تبعید، رحلت و مقبره

مرحوم شیخ محمدحسین در برازجان متولد شده و در پایان عمر به مدت ۱۰ سال به حالت تبعید در تهران گذراند و در سال ۱۳۱۹ همان‌جا وفات یافت و در امامزاده عبدالله مدفون گردید. تحصیلاتش در نجف بوده، پس از آن به برازجان معاودت نموده است.در اثنای جنگ جنوب، رئیس علی دلواری به شهادت رسید. مبارزه جنوب همچنان ادامه یافت تا آنکه انگلیسی‌ها در (۱۳۳۵.ق – ۱۹۱۷.م) بر برازجان مسلط شدند. وی پس از پیروزی متفقین مدتی متواری بود. پس از پایان جنگ، به زادگاه خود بازگشت. شیخ محمدحسین در اواخر عمر در تهران زیست و در این شهر درگذشت.

 

•  لازم بذکر است که روز جمعه ۲۲ اسفند ۹۳ ساعت ۱۹ همایشی با عنوان " بوشهر دو قرن مقاومت" در تجلیل از سرداران و قهرمانان مبارزه با استعمار انگلیس در کنار گورستان متجاوزان انگلیسی با سخنرانی دکتر حسن عباسی و برنامه های متنوع و مرتبط و رونمایی از آثار موسیقی در حوزه مباره با استعمار برگزار خواهد شد.قابل توجه است که در این همایش از پنج تن از قهرمانان تنگستانی( رئیس علی دلواری، زائر خضر خان اهرمی، احمد خان تنگستانی، باقر خان تنگستانی و آیت الله علم الهدی اهرمی) تجیلی خواهد شد.

 منبع :سپاس