یک اندیشکده آمریکایی بر این باور است که چین باید نقش پررنگ‌تری در دستیابی به توافق بر سر مذاکرات هسته‌ای ایران داشته باشد چرا که این موفقیت منافع بسیاری برای چین به ارمغان خواهد آورد.

به گزارش "چغادک نیوز"، اندیشکده کارنگی در گزارشی به قلم تونگ ژائو به بررسی نقش تأثیرگذار چین در مذاکرات هسته‌ای ایران پرداخت و نوشت: به‌رغم تلاش مداوم برای دستیابی به یک توافق جامع بر سر برنامه‌ی هسته‌ای ایران، ضرب‌الاجل جدید برای [دستیابی به] یک چهارچوب توافقی تا پیش از مارس ۲۰۱۵، و نیز یک توافق نهایی بلندمدت تا پیش از ژوئن همان سال، به سرعت در حال پایان یافتن است. مذاکراتی که در ژانویه ۲۰۱۵ در ژنو انجام گرفت، در دستیابی به راه‌حل ناتوان ماند. و با بالارفتن تلاش‌ها از سوی تندروها در بسیاری کشورهای کلیدی برای از خط خارج نمودن مذاکرات، دورنمای دستیابی به یک توافق بهنگام به‌طور روزافزونی با تردید روبرو شده است.

■ توجه اندک پکن به مذاکرات هسته‌ای جدید، در تضاد با نقش و منافع چین در روند مذاکرات■

به هر روی، دور جدید مذاکرات [هسته‌ای] ایران، توجهِ به نسبت اندکی در چین به خود جلب کرد. این واکنش پوشیده و کم‌رنگ در حالی صورت گرفت که پکن یکی از بازیگرانی است که به‌طور مستقیم در مسئله‌ی مذاکرات میان ایران و گروه معروف به ۱ + ۵ (ایالات‌متحده، روسیه، انگلستان، فرانسه، چین، و آلمان) درگیر است. به‌علاوه، این بی‌توجهی [به مذاکرات هسته‌ای اخیر] در تضاد کامل با منافع چشمگیری است که پکن با توجه به نتیجه‌ی نهایی این مذاکرات به دست خواهد آورد.

منافع چین در مذاکرات بسیار گسترده است، از تأمین منابع نفتی حیاتی گرفته، تا مبارزه با تندروی و بالا بردن ابتکار عمل در اقتصاد منطقه‌ای و بازرگانی. به منظور کمک به حفظ این منافع، و بالا بردن پایداری اقتصادی خاورمیانه و امنیت منطقه‌ای، چین باید رویکردی مؤثرتر و فعال‌تر در قبال مذاکرات بگیرد – رویکردی که در راستای اصول پایداری و منافع دوطرفه باشد.

■ موارد مورد مناقشه در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان.پی.تی)■

– توصیه هایی برای سیاست منع گسترش چین

نتایج مذاکرات هسته‌ای با ایران دارای یکسری معانی برای معیارهای بین‌المللی است که برنامه‌های هسته‌ای در دیگر دولت‌هایی که فاقد سلاح هسته‌ای هستند را اداره می‌کنند. و بسیاری از تلاش‌های دیگر، مانند برنامه‌ی هسته‌ای ایران، پیامدهای امنیتی مهمی برای چین دارد – یا خواهد داشت.

بحران بر سر آن چیزی که قدرت‌های غربی آن را تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای می‌خوانند، تا اندازه‌ای به دلیل شکاف‌های موجود در نظام فعلی بین‌المللی منع گسترش سلاح‌ها [ی هسته‌ای] ناشی می‌شود. پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان.پی.تی)، تولیدکنندگان و کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای را از دستیابی به سلاح هسته‌ای منع می‌کند. ولی این پیمان همچنین، حق تمامی کشورهای عضو برای گسترش برنامه‌های هسته‌ای در جهت اهداف صلح‌آمیز را به رسمیت می‌شناسد، هرچند که به روشنی تفاوت میان فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و فعالیت‌های نظامی هسته‌ای را آشکار نمی‌سازد. موارد ابهام‌آمیز [در پیمانان. پی.تی] این موارد را در بر می‌گیرد: غنی‌سازی اورانیوم، تولید سانتریفیوژ، بازفراوری سوختِ مصرف‌شده، و برخی جنبه‌های پژوهشی و توسعه‌ای. و تمامی این موارد دارای معانی و اشاراتی هم برای برنامه‌های غیرنظامی و هم برای ساخت سلاح هسته‌ای است.

■ مانع اصلی دستیابی به توافق هسته‌ای■

قانونی بودن این فعالیت‌های با کاربری دوگانه، به روشنی در معاهده ان. پی.تی بیان نگردیده است. و این ابهام به سیاسی بودن و سیاسی شدن مذاکرات بین‌المللی در مورد برنامه‌ی هسته‌ای ایران – و نیز برنامه‌ی هسته‌ای سوریه، ژاپن، کره‌جنوبی، ژاپن، برزیل، و دیگر کشورها – منجر می‌گردد.

نگرانی‌ها بر سر موارد ابهام‌دار در برنامه‌ی هسته‌ای ایران، عاملی مرکزی در مذاکرات در حالِ انجام است. برای نمونه، اختلاف‌نظر بر سر اندازه و دامنه‌ی برنامه‌ی غنی‌سازی ایران بر سر راه به نتیجه رسیدن مذاکرات در همین مذاکرات ژنو در ژانویه ۲۰۱۵ قرار گرفت. هدف گروه ۱ + ۵ تنظیم یکسری قوانین و مقررات است که از طریق آن‌ها اطمینان حاصل کنند که ایران نتواند از برنامه‌ی هسته‌ای غیرنظامی خود به عنوان پوششی برای دستیابی به توانایی فنی برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده نماید. البته چنین توافقی هنوز به دست نیامده و در سطح بین‌المللی پذیرفته نگردیده است. هنگامی که قوانین و مقررات روشن نیستند و دولت‌ها درک متفاوتی از خطر و تهدید دارند، جای تعجب هم ندارد که مذاکرات سیاسی گردد و دستیابی به توافق بر سر چگونگی پیاده‌سازی منع گسترش سلاح‌ها [ی هسته‌ای] بسیار دشوارتر شود.

■ نگرانی عمیق چین از کشورهای دنبال‌کننده‌ی برنامه‌ی هسته‌ای■

ایجاد چنین خط‌مشی‌هایی برای برنامه‌ی هسته‌ای ایران دارای معانی گسترده‌ای برای چین است. این خط‌مشی‌ها می‌تواند به بخشی از معیارهای بین‌المللی تبدیل شود که می‌توان آن‌ها را [با برنامه‌های هسته‌ای دیگر کشورها] تطبیق داد و در مورد کشورهای که دارای سلاح هسته‌ای نیستند و ممکن است به دنبال دستیابی به توانایی‌های هسته‌ای دوکاربردی باشند، پیاده ساخت.

ژاپن نمونه‌ای از آن کشورهایی است که نگرانی چین را برانگیخته است. فن‌آوری پیشرفته‌ی چرخه‌ی سوخت هسته‌ای ژاپن، ذخیره‌های بسیار بزرگ مواد قابلِ شکاف (که می‌توان آن‌ها را در سلاح‌ها [ی هسته‌ای] به کار برد)، و سخنان مقامات ارشد و اعضای تأثیرگذار حزب حاکمِ ژاپن در مورد توانایی‌های هسته‌ای بالقوه، همگی موجبات نگرانی و ناراحتی شدید را برای چین فراهم آورده است. با نگاه به آینده، کشورهای دیگر – که برخی از آن‌ها ممکن است روابط ضعیف‌تری با چین داشته باشند – ممکن است حرکتی در جهت نزدیک‌تر شدن به آستانه‌ی هسته‌ای انجام دهند. برای نمونه، ویتنام در حال انجام یک برنامه‌ی هسته‌ای فعال است، و این احتمال وجود دارد که فیلیپینی‌ها نیز در این مسیر گام بردارند.

■ انتقاد چین از سیاست دوگانه‌ی ایالات‌متحده در قبال برنامه