به گزارش چغادک نیوز به نقل از تسنیم، حوزه فضایی ایران همانند بسیاری از کشورها با حمایت دولت و نقش‌آفرینی اصلی دولت فعالیت کرده است و در سال‌های اخیر شاهد حضور بخش خصوصی فضایی کشور در این عرصه هستیم.

شرکت دانش‌بنیان “امید فضا” یک شرکت در حوزه هوا و فضا است که توسط “دکتر حسین شهرابی فراهانی” مدیرعامل این شرکت در سال ۱۳۹۷ تأسیس شد. مدیر پروژه ماهواره ملی امید در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷، مدیر پروژه ماهواره فجر و رئیس گروه فضایی صاایران در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ از جمله مسئولیت‌ها و سوابق دکتر شهرابی در حوزه فضایی کشورمان بوده است.

این شرکت با محور قرار دادن طراحی و ساخت ماهواره‌های سبک و ارزان‌قیمت برای توسعه منظومه ماهواره‌های در مدار کم‌ارتفاع زمین فعالیت خود را برای طراحی و ساخت ماهواره “کوثر” شروع کرد.

یکی از اولویت‌های این شرکت دانش‌بنیان، تربیت نسلی زبده برای صنعت فضایی کشور است لذا شتاب‌دهی تیم‌های فنی نیز در دستور کار مدیران این شرکت قرار گرفت تا کنار افراد باتجربه در حوزه فضا نقش‌آفرینی کنند؛ همزمان شتابدهی تیم‌ها با موضوع کاربری‌های هوشمندسازی فضاگرا برای به کاربری رساندن منظومه ماهواره‌ای نیز در دستور کار قرار گرفت.

بر این اساس با ایجاد کنسرسیومی از شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه طراحی و ساخت ماهواره و کاربرد آن در پایین‌دست صنعت فضایی یعنی کاربرد برای شهروندان، گام نهاده است. این کنسرسیوم تا امروز موفق به ساخت ۲ ماهواره “هدهد و کوثر” شده است؛ این دو ماهواره قرار است با همکاری کشور روسیه در دسامبر ۲۰۲۳ به مدار ۵۰۰کیلومتری پرتاب شود.

ماهواره کوثر ساخت محققان شرکت دانش‌بنیان امید فضا، یک ماهواره سنجشی با وضوح ۳٫۵ متر است که قرار است به ارتفاع ۵۰۰کیلومتری در مدار لئو پرتاب شود؛ تصاویر دریافت‌شده از این ماهواره برای کاربردهای کشاورزی، نقشه‌برداری و حد‌نگاری مناسب است و عمر مداری این ماهواره ۲ساله خواهد بود.

اما ماهواره هدهد، یک ماهواره با کاربری IOT است که در ابعاد استاندارد “کیوب‌ست” و ابعاد ۳U طراحی و ساخته شده است؛ کاربردهای خدمات این ماهواره برای حوزه‌های کشاورزی، حمل‌ونقل و مدیریت بحران است.

به همین بهانه در خبرگزاری تسنیم میزبان دکتر “حسین شهرابی فراهانی” مدیرعامل شرکت “امیدفضا”نخستین شرکت خصوصی طراح و سازنده ماهواره و نخستین شتاب‌دهنده تخصصی فضایی در کشور بودیم که در ادامه مشروح بخش نخست این گفتگو را می‌خوانیم:

تسنیم: به‌عنوان نخستین سؤال؛ بفرمایید که آیا بخش خصوصی حوزه فضایی در کشورمان شکل گرفته است؟ و این‌که چطور شد شما که در ساختار حاکمیتی حوزه فضایی کشور فعالیت کرده‌اید به‌یک‌باره تصمیم گرفتید که یک شرکت خصوصی تشکیل دهید و در بخش خصوصی فعالیت کنید؟

به‌طور دقیق باید بگویم که بخش خصوصی در ایران شکل گرفته است و تقریباً طی ۲۰ سال گذشته و از سال ۱۳۷۵ تا امروز که کشور وارد حوزه فضایی شده است؛ شرکت‌های خصوصی به‌صورت پیمانکار بخش دولتی وارد عرصه فضایی شدند. در لایه پیمانکار بخش‌های دولتی، به‌اندازه کافی بخش خصوصی را داریم و حداقل‌های صنعت فضایی کشور را جواب داده است.

از این بالاتر، اینکه بخش خصوصی‌هایی که سابقاً پیمانکاران زیرسامانه‌های ماهواره‌های بخش‌های دولتی بودند یک سطح بالاتر آمده و سامانه‌ساز بشوند، این اتفاق نیافتاده است! در واقع جواب شما هم بله و هم خیر است بله به این معنا که در سطوح پایین‌تر شاهد حضور بخش خصوصی هستیم اما در سطوح بالاتر، حوزه فضایی صرفاً دولتی است.

بیشتر بخوانید
جهش چشمگیر صنعت فضایی ایران در دولت سیزدهم؛ ۸ ماهواره ایرانی آماده پرتاب + تصاویر

بررسی‌های ما نشان داد که از ۱۰ تا ۱۵ سال قبل اتفاقاتی در صنعت فضا رخ داده که منجر به انقلابی در صنعت فضایی کشور شده است که این اتفاقات از دو زاویه فرایندی و محصولی قابل بحث است. اتفاقات محصولی شبیه حوزه هوایی است که صنعت پهپاد و هواپیماهای کوچک بدون سرنشین چقدر در صنعت هوایی مهم شدند که شبیه این اتفاق در صنعت فضایی رخ می‌دهد که ماهواره‌های کوچک اما پرتعداد وظیفه ماهواره‌های بزرگ و کم تعداد گذشته را انجام می‌دهند؛ این اتفاق بزرگی است که در حوزه محصولی در فضا رخ می‌دهد.

در جریانات فرایندی، صنعت فضا در حال مهاجرت از بخش دولتی به بخش خصوصی بود اما بازیگران اصلی صنعت فضایی به جای آژانس‌های دولتی، شرکت‌های دانش‌بنیان چابک خصوصی هستند که این جریانات از ۱۵ سال قبل رصد شده بود.

ایران به عنوان کشوری که در حوزه فضایی کارهای بزرگی کرده است، برای رقابت با بازیگران بزرگ این عرصه، باید بتواند خود را با زمین جدید بازی وفق دهد که در غیراینصورت موفقیت‌های کشور در حوزه فضایی تداوم نخواهد داشت.

همیشه باید افرادی باشند که گام‌های اولیه را در فضای بخش خصوصی بردارند و معمولاً در صنعت فضایی ایران این شجاعت اولیه وجود ندارد. من در صنعت فضایی تجربه نخستین کارها از جمله نخستین پرتاب ماهواره امید را داشتم و تجربه می‌گوید تا زمانی که صف‌شکن وجود نداشته باشد بسیاری از موفقیت‌ها حاصل نخواهد شد. با توجه به اینکه عمده بخش‌های فضایی کشور، دولتی است ریسک‌پذیری و خطرپذیری نیز کمتر است.

بررسی‌های ما نشان می‌داد که در حوزه فضایی زمینه کار اقتصادی مهیاست و ورود شرکت‌های خصوصی به این حوزه امکان‌پذیر است. در آغاز راه بسیاری با تشکیل شرکت خصوصی در این حوزه موافق نبودند و یا اینکه باور نداشتند و حتی گاهی همراهی نکردند! بیش از ۸۰ درصد این عدم همراهی‌ها به خاطر عدم باور به موفقیت در مسیر بخش خصوصی بود.

امروز ۵ سال از تأسیس این شرکت دانش‌بنیان می‌گذرد و روز به روز وضعیت ما بهتر شده است. دو باور در کشور به وجود آمده است که یکی انقلاب محصولی است که کشور باید به سمت ماهواره‌های کوچک و پرتعداد و به سمت منظومه‌سازی حرکت کند و باور دوم این است که بخش خصوصی می‌تواند بازیگری کند هرچند که باور دوم از باور اول دیرتر شکل گرفته است اما به‌هرحال شکل گرفته است.

تسنیم: آیا سازمان فضایی ایران از بدو تأسیس از شرکت شما حمایت کرد؟ وضعیت شرکت‌های خصوصی بخش فضایی چگونه است؟

سازمان فضایی در سال‌هایی که شرکت “امید فضا” شکل گرفت به دنبال این بود که بخش خصوصی شکل بگیرد اما شروع مسئله خود را از تصویب اپراتور ماهواره زمین آهنگ و از دوره دوم دولت قبل آغاز کرد. به نظر می‌رسید که صورت مسئله به درستی انتخاب نشده است چرا که در حوزه مخابرات، بحث منظومه‌ها به جای ماهواره‌های زمین آهنگ جایگزین می‌شود و اگر بخش خصوصی بخواهد در حوزه قدیمی ماهواره‌های زمین آهنگ بازیگری کند، یا نشدنی یا بسیار مشکل است و پیشنهاد ما این بود که این موضوع منظومه‌ها تغییر پیدا کند.

این سیاست‌گذاری اشتباه به خاطر کم‌تجربگی رخ داد! برنامه سازمان فضایی این بود که بخش خصوصی در قسمت خدمات شکل بگیرد و تلقی سازمان این بود که در زنجیره ارزش فضایی قسمتی که بیشترین درآمد را دارد قسمت خدمات است و بیشترین انگیزه را برای بخش خصوصی خواهد داشت اما این به شرطی بود که این بازار کشش بخش خصوصی را داشته باشد.

پروانه اپراتوری که قصد اعطای آن به بخش خصوصی را داشتند در حوزه ماهواره‌های مخابراتی زمین‌آهنگ برنامه‌ریزی کرده و محتوای آن تنظیم شده بود اما اشکال آن این بود که آن بازار، بازار قدیمی بود و بازیگر جدید خصوصی توان رقابت نداشت و اشکال دیگر آن بود که محتوای پروانه صرفاً مبتنی بر بازار داخلی دیده شده بود و بازار داخلی نیز کشش آن را نداشت. در واقع مبتنی بر بازار زمین‌آهنگ قدیمی بود و دوم اینکه وجهه بین‌المللی آن بسیار ضعیف بود و ما برگ برنده‌ای در آن نداشتیم.